Μία από τις πιο εμβληματικές σκηνές του Breaking Bad είναι ο θάνατος του Γκουστάβο Φρινγκ και του Έκτορ Σαλαμάνκα. Οι δυο τους χωρίζονται από βαθύ μίσος. Ο Σαλαμάνκα είναι καθηλωμένος σε αμαξίδιο. Δεν μπορεί να μιλήσει και χρησιμοποιεί ένα καμπανάκι. Ο Φρινγκ τον επισκέπτεται στον οίκο ευγηρίας για να τον σκοτώσει. Όμως υπάρχει μία βόμβα στο αμαξίδιο που ενεργοποιείται όταν ο Σαλαμάνκα χτυπάει το καμπανάκι. Μπουμ! Πριν από λίγες μέρες, κάποιος μου έστειλε ένα «πειραγμένο» βίντεο. Ο πρόεδρος Ομπάμα στέκεται μπροστά στο αμαξίδιο του Στίβεν Χόκινγκ. Και ακούγεται ένα καμπανάκι. Ξεκαρδίστηκα. Το αναπαρήγαγα ως story. Αμέσως το μετάνιωσα. Και αν όλο αυτό εκληφθεί ως αστείο εις βάρος των ανθρώπων με αναπηρία; Όμως δεν το κατέβασα γιατί σκέφτηκα ότι το αστείο είναι πολύ καλό για να πάει χαμένο. Οι περισσότεροι από όσους το είδαν αντέδρασαν με καρδούλα ή γέλιο. Ένας μου έγραψε ότι γέλασε, αλλά αισθάνθηκε ενοχή. Και δύο κυρίες με μάλωσαν, το βρήκαν πολύ σκληρό, προσβλητικό για τους συμπολίτες που είναι καθηλωμένοι σε αμαξίδιο. Η σχέση μας με το χιούμορ άλλαξε. Εχει γίνει αγχωτική. Ελεύθερα γελάς μόνο όταν είσαι μόνος, με το κινητό στο χέρι. Και με τους στενούς φίλους, όταν δεν διατρέχεις κίνδυνο να σε εγκαλέσουν για έλλειψη ενσυναίσθησης.
Στις μέρες μας ο λόγος είναι σπαρμένος από τις νάρκες που τοποθετεί η πολιτική ορθότητα. Η δική μου γενιά μεγάλωσε με τις εκπομπές του Μπένι Χιλ. Σήμερα θα τον είχαν κλείσει με πανεθνικό cancel στα social media.
Το χιούμορ δεν γίνεται να πετιέται σαν αγριόχορτο. Πρέπει να καλλιεργείται με επιμέλεια, να μπαίνει σε ζαρντινιέρα. Μέχρι και ο Σεφερλής έκοψε τα αστεία για τις άσχημες και τους χοντρούς – συγγνώμη, εννοώ τους ευτραφείς, τους plus size. Με τους σημερινούς κανόνες αισθητικής τα ποντιακά ανέκδοτα ακούγονται αρκούντως ρατσιστικά. Αποδίδουν χαμηλή νοημοσύνη σε μία εθνοτική ομάδα. Δεν τα λέει κανείς. Είναι και το χιούμορ τους ληγμένο, σχεδόν παιδικό. Σήμερα το αστείο είναι πολύ σοβαρή υπόθεση. Και καμιά φορά, καταθλιπτική. Γιατί μπορεί να θίξεις κάποιον προσωπικά ή σε επίπεδο κοινωνικής ομάδας. Το αστείο δεν μπορεί να είναι ποτέ «χοντρό». Οφείλει να είναι «λεπτό» προκειμένου να ισορροπεί σε τεντωμένο σχοινί. Το διαπιστώνεις παρακολουθώντας μία παράσταση stand up comedy. Το νέο χιούμορ απαιτεί εξυπνάδα, αλλά όχι ειρωνεία. Ευαισθησία, αλλά όχι κυνισμό. Άν δεν προσέξεις, ακυρώνεσαι. Κι έτσι, η πιο ασφαλής λύση είναι ο αυτοσαρκασμός. Ο stand up comedian στέκεται στη σκηνή και κοροϊδεύει τον εαυτό του επειδή δεν του επιτρέπεται να κοροϊδέψει τίποτα άλλo. Επίσης έχει αλλάξει και η μορφή, η φόρμα του χιούμορ. Πότε ήταν η τελευταία φορά που ακούσατε ένα ανέκδοτο; Σκεφτείτε. Είστε με όμορφη παρέα, η διάθεση είναι καλή και κάποιος ζητεί καθολική προσοχή επειδή θα αφηγηθεί ανέκδοτο. Πάει καιρός, σωστά; Εχει να μου συμβεί χρόνια. Ο στενός μου κύκλος εμπεριέχει ανθρώπους με εξαιρετική αίσθηση του χιούμορ. Κανένας τους δεν λέει ανέκδοτα. Πετάνε υπέροχες ατάκες, με το αστείο συμπυκνωμένο σε λίγες λέξεις. Δεν το ψήνουν σιγά – σιγά, με δραματουργικό προσάναμμα, για να το σερβίρουν στη συνέχεια. Εκτοξεύουν πυροτεχνήματα. Και σωστά. Ποιος έχει σήμερα την υπομονή για να ακούσει μια ιστορία που μπορεί να σέρνει πίσω της ένα χάχανο; Βαριέσαι. Το χιούμορ που θα βγάλει δυνατό γέλιο είναι σήμερα οπτικοποιημένο σε meme. Και συνήθως ανώνυμο. Διακινείται από το ένα mailbox στο άλλο. Σαν παράνομο φυλλάδιο σε σκοτεινές εποχές.
Και κάτι ακόμα: Η πραγματική ζωή ανεβάζει πολύ ψηλά τον πήχη του αστείου. Παρακολουθείς, ας πούμε, την ομιλία του Τραμπ στα Ηνωμένα Έθνη. Κανένας κωμικός δεν μπορεί να γεννήσει κάτι τόσο σουρεαλιστικό, βαθιά αστείο και, συνάμα, με μία επίγευση τραγικότητας. Ασχολείσαι με την Εξεταστική του ΟΠΕΚΕΠΕ. Γελάς, έστω σαρκαστικά. Και αν καταφέρεις και πάρεις μία καλή απόσταση από τα πράγματα, τότε, αλήθεια, μπορείς να δεις την κοινή μας ζωή σαν μία κωμωδία χαρακτήρων με φτωχοδιάβολους που κυνηγούν την ουρά τους. Και τα καλύτερα αστεία θα τα ακούσεις πάντα ύστερα από μια κηδεία. Γιατί η απόσταση από τον χάρο στη χαρά, είναι ένα γράμμα δρόμος.