Ριζικές αλλαγές για την επίλυση διαφορών έξω από τις δικαστικές αίθουσες με εναλλακτικούς τρόπους ετοιμάζει το υπουργείο Δικαιοσύνης με στόχο να θεσμοθετηθεί ένα ισχυρό και οικονομικά αποδοτικό εργαλείο που μπορεί να λειτουργήσει τόσο μεταξύ πολιτών για απλές ιδιωτικές διαφορές, όσο και για την επίλυση πιο σύνθετων υποθέσεων συμβάλλοντας αποφασιστικά και στη βελτίωση του δείκτη του χρόνου απονομής δικαιοσύνης.
Οι εναλλακτικοί τρόποι επίλυσης διαφορών μπορούν να βρουν πεδίο εφαρμογής σε κοινωνικά ευαίσθητους τομείς δικαίου, όπως στο οικογενειακό δίκαιο, σε οικονομικές διαφορές, αλλά και γενικότερα σε ήπιας δυσκολίας υποθέσεις.
Για τον σκοπό αυτό ετοιμάζεται ήδη νέος κώδικας για εναλλακτικές μορφές επίλυσης διαφορών που θα συνδράμει και στο φαινόμενο της καθυστέρησης της απονομής δικαιοσύνης, όπως ανακοίνωσε ο αρμόδιος υφυπουργός Ιωάννης Μπούγας από το βήμα του συνεδρίου με θέμα «Δικαιοσύνη: θεμέλιο ανάπτυξης και ευημερίας», που διοργανώθηκε πρόσφατα από τα τρία Ανώτατα Δικαστήρια, τον Σύνδεσμο Επιχειρήσεων και Βιομηχανιών (ΣΕΒ), τον Σύνδεσμο Δικηγορικών Εταιρειών Ελλάδας (ΣΔΕΕ) και το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ).
Στόχος του υπουργείου, αυτή τη φορά οι αλλαγές να λειτουργήσουν στην πράξη προς όφελος των πολιτών και να μη μείνουν μόνο στα χαρτιά, όπως έχει συμβεί στο παρελθόν με προηγούμενες νομοθετικές παρεμβάσεις που έχουν μεν ανοίξει τον δρόμο για εξωδικαστική επίλυση των διαφορών, αλλά εδώ και 15 χρόνια που ισχύουν δεν έχουν αποδώσει καρπούς.
Στο πλαίσιο της στρατηγικής μεταρρύθμισης του υπουργείου Δικαιοσύνης, όπως είπε ο υφυπουργός Δικαιοσύνης στην ενότητα του συνεδρίου από την «Αντιδικία στην εξωδικαστική επίλυση των διαφορών», που συντόνισε η υπογράφουσα, με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης θα εκπαιδευτούν 12.000 νέοι στη διαμεσολάβηση, καθώς στη διαδικασία αυτή ο ρόλος του διαμεσολαβητή δεν είναι τυπικός, αλλά ουσιαστικός για να προχωρήσει η εξωδικαστική επίλυση και να μην καταλήγουν οι διάδικοι και πάλι στα δικαστήρια. Επιπλέον, όπως είπε ο Ι. Μπούγας, εξετάζεται και η υπαγωγή συγκεκριμένων διοικητικών διαφορών στην ομπρέλα του θεσμού της εξωδικαστικής επίλυσης, ενώ θα εισαχθούν και σχετικά μαθήματα στις νομικές σχολές, ώστε και μέσα από τις πανεπιστημιακές σπουδές να προωθείται η κουλτούρα των συμβιβασμών και όχι της αντιδικίας.
Η αλήθεια είναι ότι οι θεσμοί εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών διαχρονικά δεν βρίσκονται σε πρώτη ζήτηση από διαδίκους, δικηγόρους και δικαστές. Και αυτό δεν είναι μία θεωρητική διαπίστωση, αλλά αποτυπώνεται και στη δικαστηριακή πρακτική όπως την αποτύπωσε με αριθμούς ο προϊστάμενος του Πρωτοδικείου της Αθήνας, εφέτης Χριστόφορος Λινός.
Τα τελευταία χρόνια πάντως φαίνεται κάτι να αλλάζει, έστω και με αργούς ρυθμούς. Οπως προκύπτει από τα πρόσφατα στατιστικά στοιχεία του Πρωτοδικείου Αθηνών, παρατηρείται μια σαφής αύξηση των ποσοστών προσφυγής στη διαμεσολάβηση και τη διαιτησία. Αυτό φαίνεται ειδικότερα από τα κατατιθέμενα ανά έτος στο δικαστήριο πρακτικά επιτυχούς διαμεσολάβησης, καθώς και από τις αιτήσεις ορισμού διαιτητών αντιστοίχως. Συγκεκριμένα, από το έτος 2020 μέχρι σήμερα καταγράφεται ετησίως διπλασιασμός των πρακτικών επιτυχούς διαμεσολάβησης. Ετσι το έτος 2020 προσκομίστηκαν 110 τέτοια πρακτικά και το 2024, 1.210.
«Αυξητική τάση»
«Βεβαίως, σε απόλυτους αριθμούς το πλήθος των υποθέσεων που οδηγούνται στη διαδικασία θεσμών εξωδικαστικής επίλυσης των διαφορών είναι εξαιρετικά χαμηλό σε σχέση με τον όγκο των ενδίκων μέσων και βοηθημάτων που κατατίθενται ετησίως στο δικαστήριο (μόνο το 2024 κατατέθηκαν στο Πρωτοδικείο Αθηνών 104.000 δικόγραφα). Η τάση όμως είναι σαφώς αυξητική και μας δίνει αισιοδοξία για το μέλλον. Αρκεί να υπάρξουν οι κατάλληλοι χειρισμοί» πρόσθεσε ο Χρ. Λινός ανακοινώνοντας ότι το Πρωτοδικείο προτίθεται να εκπονήσει σχέδιο Οδηγού Διαμεσολάβησης, προσβάσιμου στην ιστοσελίδα του, στο οποίο θα εκτίθενται κατά τρόπο κατανοητό για τους πολίτες οι δυνατότητες που έχουν από τον νόμο να επιλύουν τις διαφορές τους εξωδικαστικά και κυρίως τα οφέλη που θα αποκομίσουν από μια τέτοια επιλογή.