Ριζικές αλλαγές όχι μόνο στη δημοσίευση διαθηκών, αλλά και στην έκδοση κληρονομητηρίων, έχουν φέρει οι πρόσφατες νομοθετικές μεταρρυθμίσεις του υπουργείου Δικαιοσύνης. Tους τελευταίους μήνες οι πολίτες, αποφεύγοντας τις ουρές και την αναμονή στα δικαστήρια, μπορούν πλέον να παίρνουν στα χέρια τους από δικηγόρους το κληρονομητήριο, ένα έγγραφο που πιστοποιεί τα δικαιώματα των κληρονόμων, και είναι απολύτως αναγκαίο για τη διεκπεραίωση μιας σειράς πολύ σημαντικών υποθέσεων που αφορούν ζητήματα κληρονομιάς.
Οι κύριες αλλαγές αφορούν την ταχύτερη διευθέτηση των κληρονομικών ζητημάτων με την ίδια ασφάλεια για τους κληρονόμους, και περιλαμβάνονται στον νέο Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας, που ψηφίστηκε πριν από λίγο καιρό και περιλαμβάνει – μεταξύ άλλων – παρεμβάσεις και τροποποιήσεις σχετικά με τη δημοσίευση διαθηκών.
Πιο άμεση και ευέλικτη
Με τις νέες διατάξεις που φέρουν τη σφραγίδα της πολιτικής ηγεσίας του υπουργείου Δικαιοσύνης η έκδοση των κληρονομητηρίων περνά στους δικηγόρους, αντικαθιστώντας την προηγούμενη αποκλειστική αρμοδιότητα του δικαστηρίου. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι η συγκεκριμένη διαδικασία γίνεται πιο άμεση και ευέλικτη, καθώς ο δικηγόρος μπορεί πλέον να προχωρήσει στην έκδοση του κληρονομητηρίου, που είναι το ουσιαστικό «εργαλείο» για την απόδειξη της κληρονομικής διαδοχής και την τακτοποίηση εκκρεμοτήτων που συνδέονται με την κληρονομιά, όπως είναι για παράδειγμα η μεταβίβαση ακινήτων και η διαχείριση τραπεζικών λογαριασμών, οι συναλλαγές με δημόσιες υπηρεσίες και άλλους φορείς. Το μικρό χρονικό διάστημα που ισχύει ο νόμος, με βάση τα επίσημα στατιστικά στοιχεία, μέχρι και τις 12 Ιουλίου 2025 είχαν εκδοθεί 5.169 κληρονομητήρια από δικηγόρους.
Σύμφωνα με όσα αναφέρονται στον νέο νόμο (5221/2025) «το πιστοποιητικό για το κληρονομικό δικαίωμα (κληρονομητήριο) χορηγείται μετά από πράξη δικηγόρου, μέλους του δικηγορικού συλλόγου της περιφέρειας του δικαστηρίου της κληρονομίας, κατόπιν αίτησης, η οποία κατατίθεται στο δικαστήριο της κληρονομίας από τον κληρονόμο ή τον καταπιστευματοδόχο ή τον κληροδόχο ή τον εκτελεστή διαθήκης και η οποία αναρτάται σε ειδικό χώρο του καταστήματος του δικαστηρίου για χρονικό διάστημα 10 ημερών. Η αίτηση του πρώτου εδαφίου υπογράφεται από πληρεξούσιο δικηγόρο και συνοδεύεται από το σχετικό γραμμάτιο προείσπραξης, καθώς και από ειδικό γραμμάτιο προκαταβολής της αποζημίωσης του δικηγόρου του πρώτου εδαφίου, που εκδίδει ο δικηγορικός σύλλογος του οποίου μέλος είναι ο ανωτέρω δικηγόρος. Οταν το Δημόσιο, Οργανισμοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης, οργανισμοί κοινωνικής ασφάλισης ή λοιπά νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου υποβάλλουν την αίτηση του πρώτου εδαφίου, καταβάλλουν το ήμισυ της προβλεπόμενης αποζημίωσης για τον δικηγόρο που εκδίδει την πράξη».
Το κληρονομητήριο αποτελεί το απαραίτητο έγγραφο ώστε οι κληρονόμοι να ξεκλειδώσουν και να ρυθμίσουν σημαντικά ζητήματα, όπως:
Μεταβίβαση ακινήτων: Διευκολύνει τη μεταγραφή των ακινήτων στο όνομα των κληρονόμων στα αρμόδια κτηματολογικά γραφεία.
Διαχείριση τραπεζικών λογαριασμών: Είναι το κλειδί για να μπορούν οι κληρονόμοι να έχουν πρόσβαση στους τραπεζικούς λογαριασμούς και τις καταθέσεις του κληρονομουμένου.
Ρύθμιση οφειλών του κληρονομουμένου: Αποτελεί το εργαλείο που δίνει στους κληρονόμους τη δυνατότητα να τακτοποιήσουν φορολογικές και ασφαλιστικές εκκρεμότητες.
Διαχείριση μετοχών και εταιρικών συμμετοχών: Αποτελεί αναγκαίο έγγραφο για τη μεταβίβαση εταιρικών δικαιωμάτων ή μετοχών.
Τα αναγκαία δικαιολογητικά
Ποια είναι τα αναγκαία δικαιολογητικά για την έκδοση του κληρονομητηρίου
Για να πάρει κάποιος στα χέρια του το συγκεκριμένο έγγραφο απαιτούνται:
- Ληξιαρχική πράξη θανάτου του κληρονομουμένου.
- Πιστοποιητικό πλησιέστερων συγγενών.
- Πιστοποιητικό περί μη δημοσίευσης διαθήκης.
- Πιστοποιητικό περί μη αποποίησης κληρονομικού δικαιώματος.
- Πιστοποιητικό περί μη αμφισβήτησης κληρονομικού δικαιώματος.
Προϋποθέσεις έκδοσης
Για την έκδοση κληρονομητηρίου απαιτείται η υποβολή αίτησης από τον ενδιαφερόμενο, στην οποία θα πρέπει να περιλαμβάνονται τα στοιχεία του αιτούντος και του κληρονομουμένου, η ημερομηνία θανάτου του κληρονομουμένου, το «είδος» του κληρονομικού δικαιώματος, αν δηλαδή προέρχεται από διαθήκη ή από εξ αδιαθέτου διαδοχή. Το κληρονομητήριο εκδίδεται μέσω πράξης δικηγόρου, μέλους του δικηγορικού συλλόγου της περιφέρειας του Πρωτοδικείου του δικαστηρίου της κληρονομιάς.
Για τη χορήγησή του κατατίθεται αίτηση στο κατά τόπον αρμόδιο δικαστήριο (εκείνο στην περιφέρεια του οποίου ο κληρονομούμενος είχε κατά τον χρόνο του θανάτου του την κατοικία ή διαμονή του) από τον κληρονόμο, η οποία αναρτάται για χρονικό διάστημα 10 ημερών. Αν εντός του χρονικού αυτού διαστήματος ασκηθεί παρέμβαση τρίτου, ο δικαστής προσδιορίζει δικάσιμο για τη συζήτησή της, προκειμένου να εκδοθεί απόφαση επ’ αυτής, οπότε σε αυτή την περίπτωση το κληρονομητήριο εκδίδεται κατ’ εξαίρεση έπειτα από δικαστική απόφαση. Αξίζει να σημειωθεί ότι μετά τις αναγκαίες νομοθετικές ρυθμίσεις μεταφέρεται ύλη στους δικηγόρους, η οποία μέχρι προσφάτως απασχολούσε αποκλειστικά τα δικαστήρια, χωρίς όμως να υφίσταται αντιδικία.
Λόγω του κύρους μάλιστα του δικηγορικού σώματος και του χαρακτήρα του δικηγόρου ως άμισθου δημόσιου λειτουργού και συλλειτουργού της Δικαιοσύνης εξασφαλίζεται η ποιότητα και ασφάλεια στη μεταφορά των διαδικασιών. Με τις παρεμβάσεις αυτές, όπως έχουν επισημάνει σε δημόσιες τοποθετήσεις τους ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης και ο υφυπουργός Ιωάννης Μπούγας, επιδιώκεται η αποφόρτιση των δικαστηρίων από διαδικασίες που μπορούν με πρόσφορο τρόπο να διενεργηθούν από τους δικηγόρους, μέσω της μεταφοράς ύλης από τα δικαστήρια, με σκοπό την άμεση και αποτελεσματική ολοκλήρωση νομικών ενεργειών και κατ’ επέκταση την επιτάχυνση της απονομής της δικαιοσύνης.