Ελευθερία της έκφρασης, του Τύπου και της ραδιοτηλεόρασης (άρθρα 14 και 15 του Συντάγματος)
Ο αναπληρωτής καθηγητής Κώστας Στρατηλάτης εξετάζει συνθετικά τις διατάξεις σχετικά με την ελευθερία της πληροφόρησης (έκφραση, ελευθεροτυπία, ραδιοτηλεόραση και πλέον και διαδικτυακά μέσα) και καταλήγει στις ακόλουθες προτάσεις, με σκοπό τη διεύρυνση του πεδίου προστασίας, την κατάργηση κάποιων απαρχαιωμένων περιορισμών και τον εκσυγχρονισμό των σχετικών συνταγματικών διατάξεων. Συγκεκριμένα, προτείνει για το άρθρο 14 παρ. 1 του Συντάγματος να προστεθούν στο μεν αντικείμενο της έκφρασης και διάδοσης και οι πληροφορίες, στα δε Μέσα όλα τα δυνατά, προκειμένου να καλυφθούν και τα διαδικτυακά Μέσα. Στην παρ. 2 του ίδιου άρθρου προτείνει τη ρητή συμπερίληψη κριτηρίων του ΕΔΔΑ, καθώς και τη ρητή πρόβλεψη της ευθύνης των ίδιων των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης (ΜΜΕ), σε μια λογική αυτορρύθμισης, να υιοθετήσουν μέτρα διασφάλισης της συντακτικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας τους.
Περαιτέρω, ο εισηγητής προτείνει τη διαγραφή των αναχρονιστικών διατάξεων των παρ. 3 και 4 του άρθρου 14 του Συντάγματος και την προσθήκη νέας διάταξης σχετικά με τους περιορισμούς της ελευθερίας έκφρασης στο Διαδίκτυο, όπως η διακοπή πρόσβασης ή η αφαίρεση περιεχομένου, μέτρα που θα μπορούν να λαμβάνονται μόνο με αιτιολογημένη απόφαση δικαστικής ή άλλης δημόσιας Αρχής με εχέγγυα ανεξαρτησίας και κατόπιν ακρόασης των εμπλεκομένων, με την εξαίρεση κατεπειγουσών περιπτώσεων εγκλήματος, οπότε θα αρκεί και η επέμβαση της Αστυνομίας. Η ρύθμιση θεωρείται αναγκαία, προκειμένου να αποφευχθεί αντίφαση με τη νομολογία του ΕΔΔΑ.
Αναφορικά με τις επόμενες παραγράφους του άρθρου 14 του Συντάγματος, ο Κώστας Στρατηλάτης προτείνει (με λεπτομέρειες που αξίζει να αναγνωστούν στη δική του γραπτή παρέμβαση) την προσθήκη του όρου «διαδικτυακό άρθρο» στην παρ. 5, ώστε το δικαίωμα απάντησης και επανόρθωσης να κατοχυρώνεται και στο Διαδίκτυο, τη διαγραφή των παρ. 6 και 8 και την εισαγωγή νέων διατάξεων (που θα ενσωματώνουν τη νομολογία του ΕΔΔΑ και το σχετικό ενωσιακό Δίκαιο) για πληρέστερη εγγύηση της δημοσιογραφικής ελευθερίας, με αποκορύφωμα τη διασφάλιση, σύμφωνα με την οποία «Νόμος προβλέπει μέτρα ιδιαίτερης προστασίας των δημοσιογράφων, των μέσων ενημέρωσης, των υπέρμαχων ανθρωπίνων δικαιωμάτων και άλλων προσώπων ή οργανισμών έναντι στρατηγικών αγωγών προς αποθάρρυνση της συμμετοχής του κοινού». Τέλος, αναφορικά με την πολύπαθη παρ. 9, προτείνονται από τον εισηγητή η ρητή αναφορά στην αξιοπιστία της ενημέρωσης (εδ. β΄) και η διαγραφή των επόμενων εδαφίων με εισαγωγή διάταξης, σύμφωνα με την οποία «Το Κράτος λαμβάνει μέτρα για την αποτροπή της νόθευσης του ανταγωνισμού στην ανάθεση κάθε είδους δημοσίων συμβάσεων μέσα από εκμετάλλευση της επιρροής των μέσων ενημέρωσης στην κοινή γνώμη».
Αναφορικά με το επίσης σχετικό με την πληροφόρηση άρθρο 15 του Συντάγματος, ο Κώστας Στρατηλάτης προτείνει την αναδιατύπωση με σύγχρονους όρους των παρ. 1 και 2. Στην τελευταία, θα πρέπει να αποτυπωθεί, με τρόπο επιβεβαιωτικό, νομολογία του ΣτΕ (Ολομέλεια 95/2017) σχετικά με τη χορήγηση άδειας προς τους ιδιωτικούς ραδιοφωνικούς και τηλεοπτικούς σταθμούς. Ρηξικέλευθη είναι και η πρότασή του τα μέλη του διοικητικού συμβουλίου της δημόσιας ραδιοτηλεόρασης να επιλέγονται με τη διαδικασία του άρθρου 101Α του Συντάγματος. Ιδιαίτερες εγγυήσεις της ανεξαρτησίας του ΕΣΡ προτείνεται να προστεθούν σε νέα παρ. 4 του άρθρου 15 του Συντάγματος. Τέλος, προτείνεται η προσθήκη της λέξης «δωρεάν» στην ισχύουσα διάταξη για την προεκλογική μετάδοση μηνυμάτων των κομμάτων.
v. Ιδιωτικά πανεπιστήμια (άρθρο 16 παρ. 5 και 8 του Συντάγματος)
Ο αναπληρωτής καθηγητής Χαράλαμπος Μ. Τσιλιώτης θέτει τον δάκτυλον επί τον τύπον των ήλων του άρθρου 16 του Συντάγματος, και δη επί των πολυσυζητημένων παραγράφων 5 και 8, όπου ερειδόταν το (μέχρι πρότινος) μονοπώλιο του κράτους στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Απαντάει, δε, θετικά στο ερώτημα αν πρέπει οι εν λόγω διατάξεις να αναθεωρηθούν, κατ’ αρχάς, επειδή είναι δικτατορικές και ιδιοσυγκρασιακές της εθνικής έννομης τάξης μας, και δεν υπάρχουν πουθενά αλλού στον δυτικό κόσμο, αλλά και επειδή έρχονται σε αντίθεση με το ενωσιακό Δίκαιο, όπως αυτό έχει εξελιχθεί και ισχύει σήμερα, καθώς η επ’ αμοιβή παροχή ανώτατης εκπαίδευσης, είτε μη κερδοσκοπικά είτε ακόμα και κερδοσκοπικά επιχειρηματικά, εμπίπτει στο πεδίο προστασίας της θεμελιώδους ελευθερίας εγκατάστασης του άρθρου 49 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΣΛΕΕ) και του θεμελιώδους δικαιώματος ίδρυσης ιδιωτικού εκπαιδευτηρίου, οποιασδήποτε βαθμίδας, άρα και της ανώτατης, κατ’ άρθρο 14 παρ. 3 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ενωσης (ΧΘΔΕΕ). Και ακριβώς για να μην επιτρέπεται μόνον η δευτερογενής εγκατάσταση ιδιωτικών πανεπιστημίων με κύρια έδρα στο εξωτερικό (βάσει του ενωσιακού Δικαίου), αλλά και η εκ του μηδενός σύσταση και λειτουργία από ιδιώτες με έδρα στην Ελλάδα, απαιτείται η Αναθεώρηση των διατάξεων αυτών, με ρητή θεμελίωση ατομικού δικαιώματος ίδρυσης ιδιωτικού ΑΕΙ. Προς την κατεύθυνση αυτήν, ο εισηγητής παρουσιάζει τρία διαφορετικά μοντέλα Αναθεώρησης των παραγράφων 5, 6 και 8 του άρθρου 16 του Συντάγματος. Θα πρέπει, πάντως, ο συνταγματικός νομοθέτης να κατοχυρώσει και για τα ιδιωτικά πανεπιστήμια δύο βασικές αρχές που ισχύουν για τα δημόσια πανεπιστήμια, την αρχή του αυτοδιοίκητου και την αρχή της ακαδημαϊκής ελευθερίας – που κατά την άποψη της γράφουσας την παρούσα σύνοψη είναι αυτονόητα και ισχύουν και χωρίς Αναθεώρηση, διότι η ακαδημαϊκή ελευθερία συνιστά στοιχείο sine qua non κάθε ιδρύματος ανώτατης εκπαίδευσης.