Η τελευταία νοητή γραμμή που ένωνε τον Αλέξη Τσίπρα με το κόμμα που τον εξέλεξε πρωθυπουργό κόπηκε χθες αιφνιδιαστικά, λίγο πριν από τις 10 και μισή το πρωί, με μια επιστολή, δύο τηλεφωνήματα (ένα στον Σωκράτη Φάμελλο και ένα στον Νικήτα Κακλαμάνη) και μια φράση εμπνευσμένη από τους στίχους του Ναζίμ Χικμέτ: «Iσως σύντομα να ταξιδέψουμε πάλι μαζί σε πιο όμορφες θάλασσες». Με ένα βίντεο, στο οποίο ο Τσίπρας περιέγραψε πως «δεν μπορεί» και «δεν θέλει» να «συμμετέχει τυπικά σε μια Βουλή δημοκρατικά απογυμνωμένη», επεσήμανε πως «δεν παραιτείται από την πολιτική δράση», πως επιθυμεί να «αφουγκραστεί καλύτερα την κοινωνία και τις ανάγκες της» και «πως δεν πιστεύει σε Μεσσίες».
«Ζητείται ελπίς», είπε ωστόσο. «Μέσα από τις πράξεις και όχι μόνο με λόγια. Τις πράξεις που αποδεικνύουν ότι δεν είμαστε όλοι ίδιοι. Τις πράξεις, που μόνο μ’ αυτές μπορούμε να υπερβούμε τα σημερινά αδιέξοδα». Οι τέσσερις λόγοι πίσω από την παραίτηση του πρώην πρωθυπουργού, που αποτελεί και το κρίσιμο βήμα για τη δημιουργία νέου πολιτικού φορέα από την πλευρά του. Στη δαρβινική θεωρία, άλλωστε, στο τέλος επιβιώνει αυτός που εξελίσσεται καλύτερα, που προσαρμόζεται πιο αποδοτικά στις εκάστοτε συνθήκες.
Πρώτος παράγοντας που μέτρησε για τη χθεσινή απόφαση ήταν η συζήτηση περί αδιεξόδου στην αντιπολίτευση, δεξιά και αριστερά. Το εύρος της έχει ανοίξει τόσο πολύ που περιλαμβάνει όχι μόνο πρώην πρωθυπουργούς, όπως τον ίδιο τον Τσίπρα και τον Αντώνη Σαμαρά, αλλά ακόμα και τη Μαρία Καρυστιανού – η οποία, με πρόσφατες δηλώσεις της, έχει τοποθετήσει τον πρώην πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ στο «παλιό» –, ενώ, για να προλάβουν τις κινήσεις του, μια σειρά από δοκιμαστικές δομές-ομπρέλα είχαν αρχίσει να σχεδιάζονται, περιλαμβάνοντας τουλάχιστον τον ΣΥΡΙΖΑ και τη Νέα Αριστερά. Ακούγοντας και μέλη του περιβάλλοντός του, που του έλεγαν να μη χρονοτριβεί άλλο με την παραίτησή του, ο Τσίπρας έδωσε σήμα πως ετοιμάζει τις επόμενες κινήσεις του, ακόμα κι αν αυτές, σε οργανωτικό επίπεδο, δεν ανακοινωθούν άμεσα. Με δεδομένο πως ένα κομμάτι των δυσαρεστημένων πολιτών το διεκδικούν τουλάχιστον δύο από τα τρία εν αναμονή κόμματα, καθώς και μερικά κοινοβουλευτικά σχήματα ακόμα, τα περισσότερα εκ των οποίων προέρχονται από τον κυβερνητικό ΣΥΡΙΖΑ του 2015.
Δεύτερον, η παραίτηση του Τσίπρα από το αξίωμα του βουλευτή τον διευκολύνει να σηκώνει το γάντι απέναντι στην κυβέρνηση. Η ταμπέλα «βουλευτής Πειραιά ΣΥΡΙΖΑ» ή, ακόμα χειρότερα, αυτή του βουλευτή που εδώ και δύο χρόνια δεν έχει κάνει μισή εμφάνιση στο Κοινοβούλιο, λειτουργούσε ενάντια των όποιων κινήσεων θα ήθελε να κάνει στο μέλλον – σε συνδυασμό με τη φράση «μου λείπει η ενεργός πολιτική» είχε δημιουργήσει ένα πλαίσιο που δεν λειτουργούσε υπέρ του και τον έκανε εύκολη λεία απέναντι στους αντιπάλους του.
Τρίτον, το ενδεχόμενο της πρόωρης προσφυγής στην κάλπη, ακόμα κι αν αποκρούεται κατηγορηματικά από τον Κυριάκο Μητσοτάκη, επιβάλλει να αρχίσει τουλάχιστον μια προεργασία, σε επίπεδο πολιτικό και οργανωτικό, για όσα αναμένεται να ακολουθήσουν – και η αποδέσμευση από τον ΣΥΡΙΖΑ του απελευθερώνει τα χέρια.
Ο πιο σημαντικός λόγος, όμως, σε επίπεδο αφηγήματος, έχει να κάνει με τον ίδιο ομφάλιο λώρο που συνέδεε τον Τσίπρα με ένα, κατά μια εκτίμηση, τοξικό brand και με πρόσωπα που βρέθηκαν στην πρώτη γραμμή της διακυβέρνησής του, με τα οποία οι σχέσεις τους πια είναι τυπικές. Αν έμενε βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, θα διατηρούσε αυτή τη σύνδεση, που θα πότιζε και όποια πρωτοβουλία έπαιρνε στο μέλλον. Με δεδομένο, δε, πως το βιβλίο που προγραμματίζει να βγάλει στα ράφια των βιβλιοπωλείων στα τέλη του Νοεμβρίου θα αναφέρει πολλά για τις συνθήκες που επικρατούσαν στο πρώην κόμμα του – και σε ό,τι ενδεχομένως ειπωθεί ως απάντηση, θα μπορεί και ο ίδιος να τοποθετείται ελεύθερα.
Ποιοι «σύντροφοι» θα πάνε και ποιοι δεν θα πάνε στο νέο κόμμα
«Θέλω να απευθυνθώ στους συντρόφους μου, σε όλους όσους πορευτήκαμε μαζί ως εδώ και μοιραστήκαμε αγώνες, αγωνίες, ελπίδες και όνειρα. Δεν θα είμαστε αντίπαλοι» είπε ο Αλέξης Τσίπρας στα στελέχη του ΣΥΡΙΖΑ που αφήνει πίσω στην Κουμουνδούρου με τη χθεσινή του κίνηση. Το μούδιασμα στην Κοινοβουλευτική Ομάδα ήταν εμφανές, καθώς εκεί υπάρχουν δύο κατηγορίες βουλευτών – μια εκείνων που θεωρούνται συνομιλητές του πρώην πρωθυπουργού και μια εκείνων που γνωρίζουν πως, σε κάθε περίπτωση, η όποια πρωτοβουλία του δεν τους περιλαμβάνει.
Οι πρώτοι, όπως φάνηκε από την ανάρτηση του Γιώργου Καραμέρου, τηρούν στάση αναμονής, γνωρίζοντας ότι πολύ πιθανό να τους ζητηθεί να ακολουθήσουν το παράδειγμα Τσίπρα και, όταν έρθει η ώρα, να αφήσουν και εκείνοι την έδρα τους παραιτούμενοι – μεταξύ άλλων, σε αυτούς περιλαμβάνονται οι Πόπη Τσαπανίδου, Μίλτος Ζαμπάρας, Χάρης Μαμουλάκης και Αλέξανδρος Μεϊκόπουλος. Οι δεύτεροι, όπως φάνηκε από την επιθετική ανάρτηση του Παύλου Πολάκη, ο οποίος έκανε λόγο για την πέμπτη διάσπαση του ΣΥΡΙΖΑ και για μια συζήτηση που τελικά «δεν γινόταν ερήμην», βρίσκονται σε πολύ διαφορετικό κλίμα – κάποιοι, όπως ο Νίκος Παππάς, δεν έχουν ακόμη τοποθετηθεί δημόσια.
«Οι όμορφες θάλασσες» και η Κουμουνδούρου
Σε μια προσπάθεια να εκφράσει και τις δύο πλευρές, ο Σωκράτης Φάμελλος περιέγραψε μια συμβιωτική σχέση ΣΥΡΙΖΑ και Τσίπρα, σε παράλληλες γραμμές: «Τιμώ τον Αλέξη Τσίπρα, τη συνεργασία μας και την ιστορική παρακαταθήκη της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ», είπε, παρότι μπορεί «στην παρούσα φάση να έχουμε διαφορετικές οπτικές» για το πώς θα «απαλλαγεί το συντομότερο η χώρα από την κυβέρνηση Μητσοτάκη». Ο πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ επανέλαβε τη φράση του Τσίπρα («δεν θα είμαστε αντίπαλοι») και έκανε λόγο για την ανάγκη υπέρβασης του κατακερματισμού του προοδευτικού χώρου – στέλνοντας επί της ουσίας μήνυμα πως οι «πιο όμορφες θάλασσες» θα πρέπει, με κάποιον τρόπο, να περιλαμβάνουν τον ΣΥΡΙΖΑ.
Οι πρώην σύντροφοι
Προσεκτικός ήταν στη δική του προσέγγιση ο Αλέξης Χαρίτσης, γνωρίζοντας πως στο εσωτερικό του κόμματός του δεν υπάρχουν απλώς ισχυρές αντιθέσεις για το ενδεχόμενο συνεργασίας με την πλευρά Τσίπρα (ένα κομμάτι της παλιάς Ομπρέλας, στελέχη όπως ο Νίκος Φίλης και ο Ευκλείδης Τσακαλώτος, εμφανίζονταν ως τώρα καθαρά απέναντι), αλλά και στελέχη (κυρίως βουλευτές) που έχουν μιλήσει ανοιχτά για την ανάγκη σχηματισμού ενός Λαϊκού Μετώπου, όπως η Εφη Αχτσιόγλου. «Συμφωνώ με τη φράση “όχι μεσσίες”» είπε ο πρόεδρος της Νέας Αριστεράς. «Από εδώ και πέρα θα φανεί ποιοι εννοούν όσα λένε και ποιοι θα τα κάνουν πράξη». Αλλοι παλιοί συνοδοιπόροι και νυν αντίπαλοι ήταν πολύ πιο επικριτικοί – από τη Ζωή Κωνσταντοπούλου, που σχολίασε πως η παραίτηση Τσίπρα δεν είναι το πιο σημαντικό νέο της ημέρας, έως τον πρώην πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ, Αλέκο Αλαβάνο, που όταν ρωτήθηκε για το ενδεχόμενο νέου κόμματος από τον Τσίπρα απάντησε πως «άνθρωποι τέτοιοι θα πρέπει να πάνε και να γονατίσουν μπροστά σε ένα δεσπότη και να ζητήσουν συγγνώμη για αυτά που έχουν κάνει σε βάρος της Ελλάδας».
Τι είπαν ΝΔ και ΠΑΣΟΚ
Από το Μέγαρο Μαξίμου σχολίαζαν τις εξελίξεις με αναφορές στο πρώτο εξάμηνο του 2015 και όσα ακολούθησαν. Ενδεικτικό ότι ο κυβερνητικός εκπρόσωπος παρέπεμψε σε συγκεκριμένη αποστροφή του πρώην πρωθυπουργού τον Ιούνιο εκείνης της χρονιάς. «Τελευταία φορά που ο κ. Τσίπρας είχε μιλήσει για λιμάνια, θάλασσες και φουρτούνες, ψάχναμε όλοι από ένα σωσίβιο» είπε ο Παύλος Μαρινάκης. Δηκτικά προσέγγισε και την κοινοβουλευτική παρουσία Τσίπρα την τελευταία διετία – «Δεν έκανε την οποιαδήποτε ομιλία, παρέμβαση, ερώτηση, άρα κοινοβουλευτικά είναι αδιάφορη η συγκεκριμένη εξέλιξη». Και ο Νίκος Ανδρουλάκης, ωστόσο, δεν κράτησε χθες τα λόγια του (ΕΡΤ), κληθείς να σχολιάσει τις κινήσεις του πρώην πρωθυπουργού: «Σκηνοθέτησε τη διάλυση του κόμματός του» ανέφερε για τον Τσίπρα ο πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ, τονίζοντας πως το κόμμα του «συνεχίζει τον αγώνα του» –υπενθυμίζοντας, μάλιστα, πως το 41% της ΝΔ το 2023 οφείλεται «στην αντιπολίτευση Τσίπρα».