Οι σπάνιες γαίες έρχονται ξανά στο προσκήνιο μετά τη νέα αναμέτρηση των ΗΠΑ με την Κίνα για θέματα εμπορίου. Στα πλαίσια των διαπραγματεύσεων Ουάσιγκτον και Πεκίνου, η Κίνα επέβαλε νέους σημαντικούς περιορισμούς στις εξαγωγές σπάνιων γαιών όταν ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς στον κόσμο. Αυτό προκάλεσε αντίδραση των ΗΠΑ που είχαν επιβάλλει δικούς τους περιορισμούς στις εξαγωγές τεχνολογίας, με το μπρα ντε φερ να συνεχίζεται.
Τι είναι όμως οι σπάνιες γαίες και γιατί είναι τόσο σημαντικές;
Οι σπάνιες γαίες είναι ένα σύνολο δεκαεπτά μεταλλικών στοιχείων. Αυτά περιλαμβάνουν τις δεκαπέντε επονομαζόμενες λανθανίδες στον περιοδικό πίνακα στοιχείων συν το σκάνδιο και το ύττριο. Πρόκειται για τα χημικά στοιχεία με τις ονομασίες cerium, praseodymium, neodymium, promethium, samarium, europium, gadolinium, terbium, dysprosium, holmium, erbium, thulium, ytterbium, lutetium και eponymous lanthanum, καθώς και τα scandium και yttrium.
Πού χρησιμοποιούνται;
Τα στοιχεία σπάνιων γαιών αποτελούν ουσιαστικό μέρος πολλών συσκευών υψηλής τεχνολογίας. Σύμφωνα με τη Γεωλογική Υπηρεσία τα στοιχεία σπάνιων γαιών είναι απαραίτητα συστατικά σε εκατοντάδες σύγχρονα προϊόντα, ιδίως σε καταναλωτικά προϊόντα υψηλής τεχνολογίας, όπως κινητά τηλέφωνα, σκληροί δίσκοι υπολογιστών, ηλεκτρικά και υβριδικά οχήματα, καθώς και επίπεδες οθόνες και τηλεοράσεις. Σημαντικές αμυντικές εφαρμογές περιλαμβάνουν επίσης ηλεκτρονικές οθόνες, συστήματα καθοδήγησης, λέιζερ και συστήματα ραντάρ και σόναρ.
Οι νέες ενεργειακές τεχνολογίες, συγκεκριμένα οι ανεμογεννήτριες και τα συστήματα μετάδοσης κίνησης ηλεκτρικών οχημάτων (EV), έχουν αυξήσει τη ζήτηση για μαγνήτες και άλλες σπάνιες γαίες, με τους μαγνήτες νεοδυμίου (NdFeB) να κατέχουν το μεγαλύτερο μερίδιο αγοράς.
Η κατανάλωση σπάνιων γαιών είναι επίσης αυξημένη για καταλύτες οχημάτων, σκόνες στίλβωσης και μεταλλουργικές εφαρμογές. Αυτές οι εφαρμογές αντιπροσώπευαν το 42% της ζήτησης σπάνιων γαιών σε όγκο το 2020, ενώ οι μόνιμοι μαγνήτες αντιπροσώπευαν το 29%, σύμφωνα με στοιχεία της Wood Mackenzie. Η αξία τους δεν είναι πολύ μεγάλη, αλλά η χρήση τους στις συγκεκριμένες αυτές εφαρμογές καθώς και σε ιατρικά μηχανήματα όπως μαγνητικούς τομογράφους (MRI) κάνουν τις σπάνιες γαίες να έχουν στρατηγικό χαρακτήρα.
Χρειάζονται σε μεγάλες ποσότητες;
Αν και η ποσότητα των σπάνιων γαιών που χρησιμοποιείται σε ένα προϊόν μπορεί να μην αποτελεί σημαντικό μέρος αυτού του προϊόντος κατά βάρος, αξία ή όγκο, αυτές μπορεί να είναι απαραίτητες για τη λειτουργία της συσκευής. Για παράδειγμα, οι μαγνήτες που κατασκευάζονται από σπάνιες γαίες συχνά αντιπροσωπεύουν μόνο ένα μικρό κλάσμα του συνολικού βάρους, αλλά χωρίς αυτά τα στοιχεία δεν μπορούν να λειτουργήσουν ηλεκτρικά μοτέρ ή ηχεία.
Τι μερίδιο έχει στην παραγωγή η Κίνα;
Το 1993 το 38% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων αφορούσε την Κίνα, το 33% τις Ηνωμένες Πολιτείες, το 12% την Αυστραλία και το 5% τη Μαλαισία και την Ινδία. Επίσης παραγωγή υπήρχε σε Βραζιλία, Καναδά, Νότια Αφρική, Σρι Λάνκα και Ταϊλάνδη. Ωστόσο, Σύμφωνα με το Ινστιτούτο Γεωεπιστημών των ΗΠΑ, το 2008 η Κίνα αντιπροσώπευε περισσότερο από το 90% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών και μέχρι το 2011, η Κίνα αντιπροσώπευε το 97% της παγκόσμιας παραγωγής.
Επιβάλει η Κίνα περιορισμούς στις εξαγωγές;
Από το 1990 και μετά οι προμήθειες σπάνιων γαιών αντιμετώπισαν προβλήματα καθώς η κυβέρνηση της Κίνας άρχισε να αλλάζει την ποσότητα των σπάνιων γαιών που επέτρεπε να παράγονται και να εξάγονται. Η κινεζική κυβέρνηση άρχισε επίσης να περιορίζει τον αριθμό των κινεζικών και ξένων κοινοπραξιών εταιρειών που μπορούσαν να εξάγουν σπάνιες γαίες από την Κίνα.
Την Περασμένη εβδομάδα η Κίνα ανακοίνωσε μόλις νέους σημαντικούς περιορισμούς στις εξαγωγές για σπάνιες γαίες, σε μια προσπάθεια να ενισχύσει ακόμη περισσότερο τη θέση της απέναντι στον εμπορικό πόλεμο με τις ΗΠΑ. Επίσης οι περιορισμοί θεωρήθηκε ότι επιβλήθηκαν ως διαπραγματευτικό όπλο πριν από την πολυαναμενόμενη προγραμματισμένη συνάντηση μεταξύ του Κινέζου ηγέτη Σι Τζινπίνγκ και του προέδρου Ντόναλντ Τραμπ αργότερα αυτόν τον μήνα, στο περιθώριο της συνόδου κορυφής APEC στη Νότια Κορέα.
Πού γίνεται η επεξεργασία τους;
Η επεξεργασία σπάνιων γαιών επικεντρώνεται σε μεγάλο βαθμό στην Κίνα, όπου η εγχώρια παραγωγή υποστηρίζεται τόσο από εγχώριες μεταλλευτικές δραστηριότητες όσο και από εισαγωγές μεταλλευμάτων και συμπυκνωμάτων ορυκτών. Η Κίνα αύξησε το ποσοστό της στην παγκόσμια προσφορά των τέτοιων ραφιναρισμένων-επεξεργασμένων μετάλλων από 45% της παγκόσμιας παραγωγής το 1991, σε πάνω από 97% το 2009. Οι χαμηλές τιμές και η μεταφορά πελατών στην κινεζική αγορά οδήγησαν στο κλείσιμο ή την αναστολή πολλών τέτοιων δραστηριοτήτων εκτός Κίνας.