Ο Σύνδεσμος Υπαξιωματικών έκανε μελέτη και προτείνει διαδικασία άρσης της αδικίας για γυναίκες, οι οποίες πληρώνουν κόστος και στα συνταξιοδοτικά τους ωφελήματα
Στον κορμό των γυναικών υπαξιωματικών της Εθνικής Φρουράς, που προέρχονται από τον θεσμό της Εθελόντριας καταγράφονται σήμερα 383 γυναίκες εν υπηρεσία και 169 εκτός υπηρεσίας, σύνολο 552. Δεν πρόκειται για απλή στατιστική, αλλά για το αποτύπωμα μιας γενιάς στελεχών της Εθνικής Φρουράς, που ξεκίνησαν εθελοντικά, μονιμοποιήθηκαν με μεγάλη καθυστέρηση σε σχέση με τους άνδρες συναδέλφους τους και «πλήρωσαν» μισθολογικά, βαθμολογικά και κυρίως συνταξιοδοτικά, την διαπιστωμένη δυσμενή διάκριση εις βάρος τους.
Πώς φτάσαμε εδώ
Ο θεσμός δημιούργησε αξιόμαχο προσωπικό, αλλά ο τρόπος μονιμοποίησης άφησε «κενά αέρος» στην υπηρεσιακή εξέλιξη των γυναικών. Η καθυστέρηση στην ένταξη τους στο μόνιμο προσωπικό σήμαινε χαμένη αρχαιότητα, χαμένες προσαυξήσεις και φρένο στις προαγωγές γιατί απλώς ήταν γυναίκες. Στις κρίσιμες χρονιές, όταν δηλαδή θα έπρεπε να συνυπολογιστεί η εθελοντική προϋπηρεσία, το ρολόι των κριτηρίων είτε δεν μέτρησε είτε μετρούσε αργά χάνοντας μήνες και χρόνια. Έτσι, συσσωρεύτηκε διαφορά που συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι και σήμερα, δίνοντας την εντύπωση (η οποία δεν είναι μόνο εντύπωση) ότι η Εθνική Φρουρά διαθέτει στελέχη δυο και τριών ταχυτήτων.
Το πλαίσιο και η εφαρμογή του
Στη θεωρία, υπήρξαν πρόνοιες για να μετρήσει μέρος της εθελοντικής υπηρεσίας στην ανέλιξη. Στην πράξη όμως, η διοίκηση δεν τις έκανε καθημερινή πρακτική. Η πιο ήπια διατύπωση θα ήταν ο νεολογισμός της «ανισοχρονίας». Αλλιώς μετρούσε ο χρόνος για τους άνδρες και αλλιώς για τις γυναίκες. Η ακριβέστερη όμως διαπίστωση είναι «ανισότητα». Δύο στελέχη κάνουν την ίδια δουλειά, αλλά ο ένας/μια επειδή είναι γυναίκα ξεκινά την επίσημη διαδρομή της με κάποια χρόνια προϋπηρεσίας … να είναι ήδη χαμένα.
Η στρέβλωση
Η κατανομή ανά βαθμό στα εν υπηρεσία στελέχη δείχνει πυκνότητα στους μέσους βαθμούς (Επιλοχίας, Αρχιλοχίας) και σαφώς μικρότερη παρουσία στον βαθμό του Ανθυπασπιστή. Αυτό δεν είναι θέμα ικανοτήτων, αλλά τεχνικό αποτύπωμα του χρόνου που μετράει διαφορετικά για άνδρες και γυναίκες. Όταν ξεκινάς αργότερα την διαδρομή στη στη μόνιμη κλίμακα, τερματίζεις και σε χαμηλότερο βαθμό και αυτό σημαίνει πέραν από άδικη βαθμολογική μεταχείριση και χαμένα χρήματα όταν θα έρθει η ώρα της αποστρατείας (συνταξιοδότηση). Στην πράξη, οι γυναίκες Εθελόντριες, λόγω της μακρόχρονης υπηρεσίας τους πριν τη μονιμοποίηση, μπορούσαν τυπικά να καταστούν δικαιούχες για κρίση σε συντομότερο χρόνο από τους άνδρες. Για παράδειγμα, γυναίκα με 11 έτη ως Εθελόντρια μπορούσε να υπολογίσει τα τέσσερα (4) επιπλέον χρόνια πέραν του ορίου, τα οποία λογίζονταν ως δύο (2) χρόνια στον βαθμό Λοχία, και έτσι να χρειάζεται μόνο τρία (3) χρόνια για να κριθεί για Επιλοχίας αντί πέντε (5) που απαιτούνταν για τους άνδρες. Ωστόσο, όταν έφτανε η στιγμή της κρίσης, δεν υπήρχαν διαθέσιμες θέσεις προαγωγής και οι γυναίκες παρέμεναν καθηλωμένες. Στις επόμενες χρονιές, όταν πλέον συμπλήρωναν τον απαιτούμενο χρόνο και οι άνδρες, το κριτήριο της αρχαιότητας βασιζόταν αποκλειστικά στην ημερομηνία διορισμού σε μόνιμη θέση. Καθώς οι άνδρες είχαν διοριστεί νωρίτερα, θεωρούνταν αρχαιότεροι και καταλάμβαναν τις θέσεις, παρότι οι γυναίκες είχαν περισσότερη συνολική υπηρεσία και είχαν καταστεί τυπικά δικαιούχες νωρίτερα. Η ανακολουθία αυτή μεταξύ θεσμικών ρυθμίσεων και εφαρμοσμένης πρακτικής ενίσχυσε το αίσθημα αδικίας και υπονόμευσε την αρχή του κράτους δικαίου. Ενώ οι κανονιστικές πρόνοιες είχαν εγκριθεί από τη Βουλή και δημοσιευθεί στην Επίσημη Εφημερίδα της Δημοκρατίας, δεν εφαρμόστηκαν. Το ίδιο το Κράτος παρέλειψε να εφαρμόσει το δίκαιο που το ίδιο θέσπισε, στερώντας από τις γυναίκες Υπαξιωματικούς μια θεσμικά κατοχυρωμένη ευκαιρία επαγγελματικής ανέλιξης. Αυτό το γεγονός συνιστά όχι μόνο διοικητική αστοχία, αλλά και θεσμική στρέβλωση που παραβιάζει την ουσία του κράτους δικαίου.
Δυσμενής διάκριση λόγω φύλου
Όπως έχει διαπιστωθεί από την Επίτροπο Διοικήσεως, οι γυναίκες εθελόντριες της Εθνικής Φρουράς είναι «θύματα απαγορευμένης διάκρισης λόγω φύλου, τόσο στην πρόσβαση στην εργασία όσο και στην επαγγελματική ανέλιξη». Οι άνδρες συνάδελφοί τους, που είχαν προσληφθεί την ίδια χρονική περίοδο, μονιμοποιήθηκαν άμεσα και η ανέλιξή τους ήταν πολύ πιο γρήγορη σε σχέση με τις γυναίκες, ακόμα και όταν κάποιες εξ αυτών διέθεταν περισσότερα τυπικά προσόντα και προηγούντο σε αρχαιότητα.
Οι άνδρες μόνιμοι υπαξιωματικοί που είχαν προσληφθεί την ίδια χρονική περίοδο μονιμοποιήθηκαν 12 με 13 χρόνια νωρίτερα, με αποτέλεσμα να έχουν και διαφορετική επαγγελματική ανέλιξη από τις γυναίκες. Για παράδειγμα γυναίκες έχουν τον βαθμό του επιλοχία, ενώ οι άνδρες είναι αρχιλοχίες ή ανθυπασπιστές και ιεραρχικά ανώτεροι.
Η ρίζα του προβλήματος βρίσκεται στους κανονισμούς που προέβλεπαν ότι μία εθελόντρια για να διοριστεί ως μόνιμη υπαξιωματικός θα έπρεπε να έχει δύο χρόνια υπηρεσία. Αργότερα, αυτή η απαίτηση προϋπηρεσίας επεκτάθηκε στα 6 χρόνια. Οι άνδρες διορίζονταν άμεσα, χωρίς να απαιτείται προϋπηρεσία. Η απαίτηση των δύο χρόνων προϋπηρεσίας για τις γυναίκες θα μπορούσε να θεωρηθεί εύλογη, καθώς αντιστάθμιζε τη διάρκεια της στρατιωτικής θητείας των ανδρών. Ωστόσο, η επέκταση στα 6 χρόνια δεν μπορεί να δικαιολογηθεί.
Η Επίτροπος Διοικήσεως έχει παραπέμψει σε έκθεση που είχε ετοιμάσει τον Μάρτιο του 2021 και αφορούσε άλλο παράπονο γυναικών υπαξιωματικών, στο οποίο σημειωνόταν ότι το Υπουργείο Άμυνας το 2004 είχε 120 κενές θέσεις επιλοχία και τις διέθεσε όλες σε άνδρες, παρά το ότι υπήρχαν 100 γυναίκες λοχίες που είχαν δικαίωμα προαγωγής. Το ίδιο συνέβη και το 2005 και 2006, «ενώ κατά τα έτη 1992, 1993 και 1994 αποκλείστηκαν από το δικαίωμα διεκδίκησης, εφόσον δικαίωμα συμμετοχής στη διαδικασία δόθηκε μόνο στους άνδρες». Αυτό είχε ως αποτέλεσμα οι γυναίκες να προαχθούν σε επιλοχίες το 2008 και 2010 και από τότε κατέχουν τον ίδιο βαθμό, ενώ οι άνδρες που είχαν προσληφθεί την ίδια χρονική περίοδο (1991 -1992) ήταν ήδη ανθυπασπιστές. Με κανονισμούς του 2016 και 2017 καταργήθηκε η διαφορετική επετηρίδα ανέλιξης και αξιολόγησης ανδρών και γυναικών, αναγνωρίζοντας ότι υπήρχε δυσμενής διάκριση κατά των γυναικών, αλλά δεν λήφθηκε κανένα απολύτως μέτρο για άρση της αδικίας.
Τι λέει η μελέτη του Συνδέσμου
Η ανάλυση μελέτης που εκπονήθηκε από τον Σύνδεσμο Υπαξιωματικών τεκμηριώνει την αδικία:
– Το πραγματικό μέγεθος της ομάδας γυναικών υπαξιωματικών (552 συνολικά),
– Την υπηρεσιακή κατανομή ανά σειρά μονιμοποίησης και βαθμό,
– Το πώς οι καθυστερήσεις μονιμοποίησης-προαγωγών μεταφράζονται σε μισθολογική/συνταξιοδοτική υστέρηση.
Η πρόταση που κατατίθεται είναι κλειστής εμβέλειας (αφορά πεπερασμένη ομάδα στελεχών) και διορθωτική, όχι «χαριστική». Αναγνώριση υπηρεσίας μετά τη διετία για σκοπούς σύνταξης/εφάπαξ στις κλίμακες Α1–Α6, τρεις πρόσθετες προσαυξήσεις (μεταφερόμενες στον επόμενο βαθμό όπου χρειάζεται) και εφάπαξ αποζημίωση συνδεδεμένη με τα έτη εθελοντικής υπηρεσίας πέραν της διετίας, με δυνατότητα καταβολής της σε ορίζοντα πενταετίας ώστε να εξομαλυνθεί το δημοσιονομικό αποτύπωμα.
Τι έκαναν, τι δεν έκαναν και τι πρέπει να κάνουν
Υπήρξαν οριζόντια μέτρα τα τελευταία χρόνια (ενοποίηση επετηρίδων, κοινό καθεστώς, κύματα προαγωγών). Βοήθησαν, αλλά δεν έλυσαν τον πρόβλημα στον πυρήνα του που είναι η «χαμένη αρχή» της καριέρας με τα χρόνια που δεν μέτρησαν. Οριζόντια μέτρα θεραπεύουν το παρόν, αλλά στοχευμένα μέτρα θεραπεύουν και το παρελθόν. Στην περίπτωση των γυναικών υπαξιωματικών απαιτείται το δεύτερο.
Η Εθνική Φρουρά κέρδισε από τις Εθελόντριες – σε εμπειρία, διαθεσιμότητα, πειθαρχία. Δεν προστάτεψε όμως επαρκώς τις ίδιες από τη θεσμική αδράνεια. Όταν η υπηρεσία δεν εφαρμόζει εγκαίρως τους ίδιους της τους κανόνες (ή δεν διεκδικεί την εφαρμογή τους απέναντι στο κράτος-εργοδότη), η ευθύνη δεν είναι αφηρημένη, αλλά είναι συγκεκριμένη και μετρήσιμη σε απολαβές, βαθμούς και συντάξεις. Η δίκαιη λύση δεν είναι «δώρο». Είναι αποκατάσταση μιας βλάβης που προκάλεσε ο χρόνος και η διοικητική κωλυσιεργία. Με μια λέξη είναι οφειλόμενη ενέργεια του κράτους.
Μιλάμε για πεπερασμένη ομάδα (δεν υφίσταται πλέον ο θεσμός), με γνωστό πληθυσμό και καθαρά τεχνική λύση. Η πολιτική απόφαση είναι αν θέλουμε να ισορροπήσουμε την πλάστιγγα εκεί που έγειρε άδικα. Οποιαδήποτε άλλη επιλογή αφήνει μια αδικία να διαιωνίζεται και δεν υπάρχει τίποτα πιο ακριβό για ένα κράτος από μια αδικία που χρονίζει.
Το άρθρο Συνεχίζεται η θυματοποίηση των γυναικών υπαξιωματικών της Εθνικής Φρουράς εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.