Οι καταστροφικές και φονικές κακοκαιρίες στην Ελλάδα προτιμούν… τον Νοέμβριο. Από την εφιαλτική «πλημμύρα του Αγίου Φιλίππου» το 1896 με τους 60 και πλέον νεκρούς και τις μεγάλες πλημμύρες της Αθήνας το 1961 και το 1977 που αφαίρεσαν τη ζωή συνολικά 80 ανθρώπων ως την πρόσφατη τραγωδία της Μάνδρας, ο Νοέμβριος έχει να επιδείξει τουλάχιστον δέκα μετεωρολογικά επεισόδια που έμειναν στην Ιστορία τα τελευταία 130 χρόνια.
«Ο Νοέμβριος ονομάζεται από τον λαό και βροχάρης λόγω των πολλών και έντονων βροχοπτώσεων που σημειώνονται στη διάρκειά του», λέει ο μετεωρολόγος Θοδωρής Κολυδάς. «Και αν σε πολλές περιπτώσεις οι βροχές είναι ευεργετικές για τη γεωργία, υπάρχουν και άλλες που είναι καταστροφικές, ιδιαίτερα όταν άνθρωποι χάνουν τη ζωή τους ή μένουν άστεγοι. Σε λίγες μέρες κλείνουν 8 χρόνια από τη φονική καταιγίδα που έπληξε τη Μάνδρα Αττικής στις 15 Νοεμβρίου 2017, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που κατά τον μήνα Νοέμβριο πλήττεται ιδιαίτερα το λεκανοπέδιο της Αττικής από σφοδρές βροχοπτώσεις».
Μία από τις εντονότερες καταιγίδες
Στη συλλογική μνήμη έχει εντυπωθεί η φονική κακοκαιρία που έπληξε την Αττική στις 2 Νοεμβρίου του 1977 αφήνοντας πίσω της 39 νεκρούς. «Την ημέρα εκείνη εκδηλώθηκε μία από τις εντονότερες καταιγίδες που επηρέασε την Αθήνα και τον Πειραιά. Εκείνο το απόγευμα ο καιρός στην Αττική “έκλεισε” από τα δυτικά προς τα ανατολικά και όχι από τα νότια – νοτιοδυτικά, όπως συνηθίζεται σε άλλες ιστορίες καταιγίδας», λέει ο Θοδωρής Κολυδάς.
Περισσότερα από 1.900 υπόγεια κτίσματα του Λεκανοπεδίου πλημμύρισαν, το Αιγάλεω και το Μοσχάτο κηρύχθηκαν σε καθεστώς έκτακτης ανάγκης, 170 αυτοκίνητα παρασύρθηκαν. Κατά τη διάρκεια της θεομηνίας, σειρήνες της Αεροπορίας ακούγονταν στην Αθήνα και τον Πειραιά εξαιτίας βραχυκυκλώματος, το αεροδρόμιο του Ελληνικού έκλεισε, τα δρομολόγια του ΗΣΑΠ διακόπηκαν, ο Κηφισός ξεχείλισε, σε πολλά νοσοκομεία τα χειρουργεία σταμάτησαν και μεγάλο κομμάτι του δικτύου του ΟΤΕ κατέρρευσε.
Το ανησυχητικό είναι ότι, σύμφωνα με τους ειδικούς, η Αθήνα είναι πιθανό να ξαναζήσει μια τραγωδία αντίστοιχη του Νοεμβρίου του 1977. «Η εκδήλωση ενός αντίστοιχου φαινομένου στο άμεσο μέλλον θεωρείται πιθανή, δεδομένων των σύγχρονων συνθηκών. Η αστικοποίηση, η συρρίκνωση των φυσικών απορροών και οι έντονες βροχοπτώσεις μικρής διάρκειας αυξάνουν κατακόρυφα τον κίνδυνο», σχολιάζει ο Θ. Κολυδάς.
«Το 1977 η ποσότητα του υετού ήταν τεράστια, με έως 165 τόνους νερού να πέφτουν ανά στρέμμα γης. Αν έχουμε ανάλογη βροχόπτωση με εκείνη, ο πλημμυρικός κίνδυνος στην Αθήνα είναι υπαρκτός. Δεν είναι απαραίτητο να είναι της τάξεως των βροχοπτώσεων στη Βαλένσια ή παρόμοια με εκείνη που έπληξε το 2023 τον θεσσαλικό κάμπο. Σήμερα ξέρουμε ότι σε μια τέτοια πλημμύρα θα έχουμε τεράστια καταστροφή, ειδικά στον Νότο της Αθήνας. Ενα νέο επεισόδιο με νότια συστήματα που αντλούν υγρασία από τον Σαρωνικό θα μπορούσε να πλήξει εκτεταμένα την Αθήνα, προκαλώντας τεράστια οικονομική και κοινωνική ζημιά. Οι στατιστικές περίοδοι επαναφοράς προσφέρουν μακροχρόνιες ενδείξεις, αλλά δεν μπορούν να εγγυηθούν ασφάλεια σε ένα ταχέως μεταβαλλόμενο κλίμα», προσθέτει.
Ανήμερα του Αγίου Φιλίππου
Αξιοσημείωτη είναι, επίσης, η πλημμύρα του 1896, ανήμερα του Αγίου Φιλίππου, στην Αθήνα όταν η καταρρακτώδης βροχή έπεφτε ασταμάτητα στους χωματόδρομους μιας πόλης με πρόχειρα σπίτια και χωρίς αποχετευτικό δίκτυο. Σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, την ημέρα εκείνη στην Αθήνα έπεσαν 150 χιλιοστά βροχής μέσα σε 11 ώρες… Περισσότεροι από 60 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους, 12 εκ των οποίων στο Βατραχονήσι, μια περιοχή του Παγκρατίου, δίπλα στο Καλλιμάρμαρο, όπου λίγους μήνες νωρίτερα είχαν σημειωθεί διευθετήσεις στην κοίτη του Ιλισού στο πλαίσιο των Ολυμπιακών Αγώνων που είχαν διοργανωθεί στην Αθήνα… Τους περισσότερους νεκρούς θρήνησε ο Πειραιάς, όπου 450 σπίτια κατέρρευσαν, ενώ το Φάληρο έγινε ένα με τη θάλασσα.
Ισχυρό παράδειγμα τοπικότητας μετεωρολογικού φαινομένου αποτελεί η περίπτωση της Μάνδρας, όπου στις 15 Νοεμβρίου 2017 εκδηλώθηκε η τέταρτη πιο φονική πλημμύρα στην Αθήνα. «Την ημέρα εκείνη η βροχόπτωση στην Ελευσίνα δεν ξεπέρασε τα 15 χιλιοστά, ενώ τα ραντάρ στην περιοχή Μάνδρας Δαφνίου κατέγραψαν πάνω από 200 χιλιοστά βροχής σε λιγότερο από έξι ώρες. Μάλιστα, σύμφωνα με την έκθεση του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών, μέσα σε μόλις δυόμισι ώρες έπεσαν 120-130 χιλιοστά βροχής», λέει ο Θοδωρής Κολυδάς.
Στο μεταξύ, η χθεσινή κακοκαιρία προκάλεσε προβλήματα κυρίως στην Πελοπόννησο και την Ηπειρο. Πολλοί δρόμοι μετατράπηκαν σε ποτάμια, δέντρα κατέρρευσαν, υπόγεια πλημμύρισαν, ισχυρή ανεμοθύελλα έσπασε τζαμαρίες στο κέντρο της Πάτρας, ενώ στην Αργολίδα έπεσε και χαλάζι καταστρέφοντας καλλιέργειες. Τα μεγαλύτερη ύψη βροχής κατεγράφησαν, σύμφωνα με το Εθνικό Αστεροσκοπείο Αθηνών, στην Πετάλεια Κέρκυρας και στη Μεγαλόπολη με 94 και 90 χιλιοστά νερού αντίστοιχα.