Πενήντα δύο χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την εξέγερση του Πολυτεχνείου, που ξημέρωσε στις 17 Νοεμβρίου 1973, όταν ένα από τα τανκς του στρατού κινήθηκε προς τη σιδερένια πύλη της Πατησίων, γκρεμίζοντας την είσοδο και πέφτοντας πάνω στους φοιτητές που βρίσκονταν πίσω της.
Η κατάληψη του Πολυτεχνείου και η αιματοβαμμένη λήξη της αποτέλεσαν σύμβολο του αγώνα για Ελευθερία και της αντίστασης στη Δικτατορία, η οποία οκτώ μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 1974, οδηγήθηκε στην πτώση της.
Η πρώτη επέτειος της εξέγερσης συνέπεσε με τις πρώτες μεταπολιτευτικές εκλογές στις 17 Νοεμβρίου 1974, με αποτέλεσμα οι επίσημες εκδηλώσεις μνήμης να πραγματοποιηθούν μία εβδομάδα αργότερα, με μια ογκώδη πορεία προς την πρεσβεία των ΗΠΑ.
Η δεύτερη επέτειος, το 1975, ήταν η πρώτη όπου στην κεφαλή της πορείας βρισκόταν η αιματοβαμμένη σημαία του Πολυτεχνείου, την οποία κρατούσαν τα μέλη του Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ.
Η συμβολή της ΕΦΕΕ στη Μεταπολίτευση
Το ΑΠΕ-ΜΠΕ μίλησε με τον Βαγγέλη Ζιώγα, υποψήφιο διδάκτορα Νεότερης και Σύγχρονης Ελληνικής Ιστορίας του ΕΚΠΑ, για τη συμβολή της ΕΦΕΕ στη διεξαγωγή εκείνης της πορείας και στη μεταπολιτευτική πορεία της χώρας.
«Η επέτειος του Πολυτεχνείου το 1975 συνιστά κατεξοχήν παράδειγμα της συμβολής των φοιτητών και ειδικότερα της ΕΦΕΕ στην εμπέδωση της Γ’ Ελληνικής Δημοκρατίας», ανέφερε ο κ. Ζιώγας.
Όπως σημείωσε, η μαζικότητα της πορείας αποδείκνυε πως ο ενθουσιασμός του 1974 δεν ήταν παροδικός. Ο αντιδικτατορικός αγώνας καθιερωνόταν ως θεμελιώδης άξονας μιας «μυθολογίας της Μεταπολίτευσης», με τη νεολαία να διαδραματίζει πρωταγωνιστικό ρόλο. Η ειρηνική και ογκώδης πορεία του 1975 επιβεβαίωνε αυτή την αίσθηση.
Σύμφωνα με τον ίδιο, οι φοιτητικές οργανώσεις, βγαίνοντας από τη βίαιη περίοδο της Δικτατορίας, «ανέλαβαν πρωτεύοντα ρόλο όχι μόνο στη συνδικαλιστική ανασυγκρότηση της νεολαίας, αλλά και στην ευρύτερη κοινωνική κινητοποίηση των πρώτων χρόνων της Μεταπολίτευσης».
Η οργάνωση της πορείας του 1975
Ο κ. Ζιώγας υπογράμμισε ότι η εξέγερση του Πολυτεχνείου είχε προσδώσει κύρος στο φοιτητικό κίνημα, το οποίο μετά το 1974 επιβεβαίωσε τον πρωτοποριακό του ρόλο. Οι παρεμβάσεις του ξεπερνούσαν τα πανεπιστημιακά ζητήματα, αγγίζοντας θέματα όπως η αποχουντοποίηση, το Κυπριακό, οι ελληνοτουρκικές σχέσεις, η συμμετοχή στο ΝΑΤΟ και η προοπτική ένταξης στην ΕΟΚ.
Καθοριστικός σταθμός υπήρξε η σύγκληση του πρώτου Εθνικού Φοιτητικού Συμβουλίου τον Μάιο του 1975 και η εκλογή του πρώτου Κεντρικού Συμβουλίου της ΕΦΕΕ. Πρόεδρος εξελέγη ο Γιώργος Σταματάκης από την ΚΝΕ, με έντονη δράση στη διάρκεια της Δικτατορίας και στα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια.
Η θεσμική αποκατάσταση της ΕΦΕΕ, που επί Επταετίας βρισκόταν υπό τον έλεγχο του καθεστώτος, επέτρεψε τη συγκρότηση νέου Συμβουλίου, το οποίο ανέλαβε τον συντονισμό των φοιτητικών δράσεων. Στο πλαίσιο αυτό, η οργάνωση της πορείας για την επέτειο του Πολυτεχνείου στις 17 Νοεμβρίου 1975 αποτέλεσε την πρώτη μεγάλη δοκιμασία.
Η κινητοποίηση είχε ιδιαίτερη βαρύτητα, καθώς ήταν η πρώτη φορά που η πορεία πραγματοποιούνταν ανήμερα της επετείου. Όπως το 1974, έτσι και το 1975, η πορεία έτυχε ευρείας αποδοχής και καλύφθηκε εκτενώς από τον Τύπο, με εφημερίδες όλων των πολιτικών αποχρώσεων –πλην της ακροδεξιάς– να αποτίνουν φόρο τιμής στους αγωνιστές του Πολυτεχνείου.
Μαζική συμμετοχή και ιστορικό συμβολισμό
Οι εκτιμήσεις για τον όγκο της διαδήλωσης ποίκιλαν: ορισμένες εφημερίδες ανέφεραν έως και ένα εκατομμύριο συμμετέχοντες, ενώ η αμερικανική πρεσβεία υπολόγιζε περίπου 350.000. Σε κάθε περίπτωση, επρόκειτο για μία από τις μεγαλύτερες δημόσιες κινητοποιήσεις της μεταπολιτευτικής περιόδου. Την ίδια ώρα, στη Βουλή διεξαγόταν ειδική συνεδρίαση για τη σημασία της επετείου ως κορυφαίας πράξης αντίστασης κατά της δικτατορίας.
Στην πορεία πρωτοστάτησαν οι φοιτητικές νεολαίες: ΚΝΕ, Νεολαία ΠΑΣΟΚ, «Ρήγας Φεραίος» και σχήματα της εξωκοινοβουλευτικής Αριστεράς είχαν τη μαζικότερη παρουσία, διαμορφώνοντας τη φυσιογνωμία της κινητοποίησης.
«Η ομοιογένεια των σχηματισμών, οι σημαίες, τα πανό και ο ρυθμός των συνθημάτων κατέστησαν τους νεολαιίστικους σχηματισμούς το κέντρο βάρους της πορείας, ιδίως όταν έφτασαν έξω από την Αμερικανική Πρεσβεία», ανέφερε ο κ. Ζιώγας.
Ξεχωριστό στοιχείο της πορείας του 1975 ήταν η παρουσία, για πρώτη φορά, της «ματωμένης σημαίας του Πολυτεχνείου» στην κεφαλή της πορείας. «Ήταν μία πράξη που δεν αποτελούσε απλώς συμβολική αναφορά στα γεγονότα του 1973, αλλά θεμελίωνε μια ιστορική γενεαλογία του φοιτητικού κινήματος», τόνισε ο ιστορικός.
Η ΕΦΕΕ είχε οργανώσει εκτεταμένα δίκτυα περιφρούρησης για την ομαλή διεξαγωγή της πορείας, η οποία ολοκληρώθηκε χωρίς επεισόδια. Σήμερα, η κινητοποίηση εκείνη θεωρείται ορόσημο όχι μόνο για την καθιέρωση ενός θεσμού, αλλά και για την ανάδειξη της νεολαίας ως αξιόπιστου φορέα διαλόγου στη δημοκρατική ζωή της χώρας.