Το μυστικό σχέδιο 28 σημείων ΗΠΑ και Ρωσίας, η διαρροή του NEXTA και γιατί όλα δείχνουν να νομιμοποιεί την αλλαγή συνόρων με την χρήση βίας επιβραβεύοντας αντί να τιμωρεί την Ρωσία για την εισβολή.
Μια «ειρήνη» σαν αυτή που σχεδίασαν Τραμπ και Πούτιν για την Ουκρανία, χωρίς την Ουκρανία, είναι καταδικασμένη να οδηγήσει σε νέο και σκληρότερο πόλεμο, γιατί δεν αποτρέπει την επιθετικότητα αλλά την επιβραβεύει. Αυτό είναι το βασικό συμπέρασμα που προκύπτει από το σχέδιο 28 σημείων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία, όπως διέρρευσε στον ιστότοπο NEXTA και επιβεβαιώνεται σε γενικές γραμμές από μεγάλες δυτικές εφημερίδες και πρακτορεία.
Μετά από σχεδόν τέσσερα χρόνια πολέμου, αμερικανικές και ρωσικές ομάδες διαπραγματεύονται μυστικά, ένα κείμενο που παρουσιάζεται ως «σχέδιο ειρήνης», χωρίς η Ουκρανία και οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες να έχουν ουσιαστικό ρόλο στη διαμόρφωσή του. Το κείμενο κατοχυρώνει τα εδαφικά κέρδη της Μόσχας, περιορίζει μόνιμα τη στρατιωτική ισχύ της Ουκρανίας και ανοίγει τον δρόμο για την οικονομική επανένταξη της Ρωσίας στη διεθνή κανονικότητα.
Η διαρροή και οι μυστικές συνομιλίες
Το NEXTA, γνωστό κανάλι στο Telegram που παρακολουθεί στενά το ρωσικό καθεστώς, δημοσιοποίησε τις 28 πρόνοιες του σχεδίου, τις οποίες, σύμφωνα με το ίδιο, έχει αποστείλει η Ουάσιγκτον στο Κίεβο ως βάση συζήτησης. Τις επόμενες ώρες, μεγάλα διεθνή μέσα όπως οι Financial Times, ο Guardian και το Axios επιβεβαίωσαν ότι πράγματι υπάρχει προσχέδιο 28 σημείων, το οποίο διαμορφώθηκε σε κλειστές επαφές Αμερικανών και Ρώσων αξιωματούχων.
Σύμφωνα με αυτά τα δημοσιεύματα, κεντρικό ρόλο από αμερικανικής πλευράς έχει ο ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ, ο οποίος δεν έχει καμία διπλωματική εμπειρία, ενώ για τη Ρωσία εμφανίζεται στο παρασκήνιο ο επικεφαλής του Ρωσικού Ταμείου Άμεσων Επενδύσεων Κιρίλ Ντμίτριεφ, στενά συνδεδεμένος με το Κρεμλίνο και τον Πούτιν. Το σχέδιο εγκρίθηκε πολιτικά από τον Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος εμφανίζεται και ως μελλοντικός πρόεδρος του λεγόμενου Συμβουλίου Ειρήνης (Peace Council), που θα επιβλέπει την εφαρμογή της συμφωνίας. Ο ΟΗΕ είναι εκτός κάθε αναφοράς και συζήτησης.
Επισήμως, τόσο η Ουάσιγκτον όσο και η Μόσχα μιλούν για συνομιλίες που βρίσκονται σε εξέλιξη. Κίεβο και ευρωπαϊκές πρωτεύουσες παραδέχονται ότι ενημερώθηκαν, χωρίς να έχουν δώσει την συναίνεση τους. Την ίδια ώρα, ρωσικοί πύραυλοι συνεχίζουν να πλήττουν ουκρανικές πόλεις, σκοτώνοντας άμαχους, κάνοντας την έννοια της «ειρήνης» να μοιάζει με κακόγουστη φάρσα.
Τι χάνει η Ουκρανία
Στον πυρήνα του σχεδίου βρίσκεται η οριστική απώλεια εδαφών για την Ουκρανία. Η Κριμαία, το Λουγκάνσκ και το Ντονέτσκ αναγνωρίζονται ως ντε φάκτο ρωσικά εδάφη. Για τις περιοχές Χερσώνας και Ζαπορίζια η γραμμή του μετώπου παγώνει εκεί που βρίσκεται σήμερα, παρότι τμήματα αυτών των επαρχιών και οι πρωτεύουσες τους, παραμένουν υπό ουκρανικό έλεγχο και η Ρωσία τα έχει ήδη προσαρτήσει μονομερώς χωρίς να τα κατέχει!
Παράλληλα δημιουργείται μια εκτεταμένη αποστρατικοποιημένη ζώνη στην ανατολική Ουκρανία. Σε αυτήν η Ουκρανία δεν θα μπορεί να αναπτύξει στρατεύματα ή βαρέα όπλα, ενώ η Ρωσία ουσιαστικά δεν δεσμεύεται σε αντίστοιχους συμμετρικούς περιορισμούς στη δική της πλευρά των συνόρων. Η γραμμή του μετώπου μετατρέπεται σε μόνιμη γραμμή διχοτόμησης και ομηρίας.
Το σχέδιο προβλέπει επίσης ότι η Ουκρανία θα περιορίσει τον στρατό της περίπου στις εξακόσιες χιλιάδες, θα παραιτηθεί από την ιδιοκτησία πυραύλων μεγάλου βεληνεκούς και θα δεσμευθεί συνταγματικά να μην ενταχθεί ποτέ στο ΝΑΤΟ. Αντί για ένταξη στην ευρωατλαντική αρχιτεκτονική ασφάλειας, προσφέρονται γενικές και αόριστες «εγγυήσεις ασφαλείας» χωρίς αυτόματους μηχανισμούς αντίδρασης σε περίπτωση νέας επίθεσης. Με απλά λόγια, με την Ουκρανία έξω από αμυντικές συμμαχίες, με μισό στρατό και χωρίς όπλα, η Ρωσία παίρνει πράσινο φως να κάνει νέα εισβολή και να καταλάβει αι την υπόλοιπη χώρα.
Στο πολιτικό επίπεδο, το κείμενο ζητά εκλογές στην Ουκρανία μέσα σε εκατό ημέρες από την υπογραφή, γενική αμνηστία για πράξεις που σχετίζονται με τον πόλεμο και ένα πρόγραμμα «συμφιλίωσης» που στην πράξη εξισώνει τον επιτιθέμενο με το θύμα.
Τα μπόνους για το Κρεμλίνο
Η άλλη πλευρά της ζυγαριάς γέρνει εντυπωσιακά υπέρ της Μόσχας. Η Ρωσία κρατά τα εδάφη που κατέλαβε και αυτά αναγνωρίζονται είτε ρητά είτε εμμέσως. Σε αντάλλαγμα αναλαμβάνει δέσμευση να μην επιτεθεί ξανά και να σεβαστεί τα νέα σύνορα. Πρόκειται για τη λογική «κρατάς ότι πήρες, αρκεί να μην ζητήσεις κι άλλα». Θα πρέπει να σημειωθεί ότι και πριν το 2022 η Μόσχα διαβεβαίωνε πως δεν σκόπευσε να επιτεθεί στην Ουκρανία.
Το σχέδιο προβλέπει σταδιακή άρση των δυτικών κυρώσεων και πλήρη επανένταξη της Ρωσίας στην παγκόσμια οικονομία. Συμπεριλαμβάνεται και πρόσκληση επιστροφής στην ομάδα των G8, από την οποία η Μόσχα είχε αποκλειστεί μετά την προσάρτηση της Κριμαίας το 2014.
Ένα ξεχωριστό κεφάλαιο αφορά τις κοινές επενδύσεις. Η Ουάσιγκτον και η Μόσχα προβλέπεται να δημιουργήσουν κοινά σχήματα σε ενέργεια, πρώτες ύλες, υποδομές, τεχνητή νοημοσύνη, κέντρα δεδομένων και εξόρυξη σπάνιων γαιών στην Αρκτική. Με απλά λόγια, ο εισβολέας αντί να πληρώσει πολεμικές αποζημιώσεις, αποκτά μερίδιο σε προσοδοφόρα επιχειρηματικά προγράμματα σε συνεργασία με τις ΗΠΑ.
Ιδιαίτερη σημασία έχει και η τύχη του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια, του μεγαλύτερου στην Ευρώπη. Σύμφωνα με τη διαρροή, ο σταθμός θα τεθεί υπό διεθνή εποπτεία, όμως η ηλεκτρική ενέργεια που θα παράγει θα μοιράζεται ισόποσα, 50-50, ανάμεσα στη Ρωσία και την Ουκρανία, παρότι η εγκατάσταση βρίσκεται σε ουκρανικό έδαφος που καταλήφθηκε με τη βία.
Η «μπίζνα της ειρήνης» και ο ρόλος των ΗΠΑ
Στο οικονομικό σκέλος, το σχέδιο στήνει μια τεράστια αγορά πάνω στα ερείπια και τους τάφους της Ουκρανίας. Προβλέπεται ταμείο ανοικοδόμησης περίπου $200 δισεκατομμυρίων. Από αυτά, τα εκατό δισεκατομμύρια θα προέλθουν από παγωμένα ρωσικά περιουσιακά στοιχεία, τα οποία θα επενδυθούν μέσω αμερικανικού σχήματος σε έργα ανοικοδόμησης και ανάπτυξης και τα υπόλοιπα εκατό $100 δισεκατομμύρια καλείται να τα βάλει η Ευρώπη, και κυρίως τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η πιο προκλητική λεπτομέρεια είναι ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες θα λαμβάνουν το 50% των κερδών από την αξιοποίηση αυτών των $100 δισεκατομμυρίων παγωμένων ρωσικών κεφαλαίων. Το υπόλοιπο 50% θα διοχετευθεί σε ένα ξεχωριστό αμερικανορωσικό επενδυτικό σχήμα για κοινά προγράμματαs σε στρατηγικούς τομείς.
Με απλά λόγια, οι ΗΠΑ εξασφαλίζουν μακροχρόνια ροή κερδών και επιρροή μέσω ενός σχεδίου που λέγεται «ειρήνη», η Ρωσία αποκτά δρόμο επιστροφής στις δυτικές αγορές, και η Ευρώπη καλείται να πληρώσει $100 δισεκατομμύρια για την ανοικοδόμηση χωρίς αντίστοιχο μερίδιο στον έλεγχο.
Την πολιτική επιτήρηση της συμφωνίας θα αναλάμβανε ένα «Συμβούλιο Ειρήνης» με πρόεδρο τον Ντόναλντ Τραμπ. Έτσι, ο Λευκός Οίκος θα γινόταν διαιτητής ανάμεσα σε Μόσχα και Κίεβο, την ώρα που η ΕΕ, βασικός χρηματοδότης και άμεσα απειλούμενη γεωγραφικά από τη Ρωσία, μένει απλώς θεατής.
Η Ευρώπη πληρώνει και ανησυχεί
Δεν είναι τυχαίο ότι οι πρώτες αντιδράσεις από ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι από επιφυλακτικές έως ανοιχτά αρνητικές. Πηγές της ΕΕ εκφράζουν ανησυχία ότι το σχέδιο ανατρέπει τη βασική αρχή της μεταπολεμικής ευρωπαϊκής τάξης. Ότι δηλαδή τα σύνορα δεν αλλάζουν με τη βία.
Παράλληλα, υπάρχει έντονη δυσφορία για το γεγονός ότι η Ευρώπη αντιμετωπίζεται ως «πορτοφόλι» της ανοικοδόμησης, χωρίς ισόρροπο λόγο στον καθορισμό των όρων. Την ίδια στιγμή, το σύνολο της ευρωπαϊκής ασφάλειας εξαρτάται από την αξιοπιστία των εγγυήσεων απέναντι σε μια Ρωσία που έχει παραβιάσει τη Χάρτα του ΟΗΕ, το Μνημόνιο της Βουδαπέστης και τις Συμφωνίες του Μινσκ.
Η δυτική συμμαχία που στηρίζει την Ουκρανία, με κεντρικό ρόλο της Ευρωπαϊκής Ένωσης, γνώριζε από την αρχή ότι η υπεράσπιση του Κιέβου δεν είναι μόνο θέμα ηθικής αλλά και αυτοπροστασίας. Αν περάσει το μήνυμα ότι ένας αυταρχικός ηγέτης όπως ο Πούτιν μπορεί να κερδίζει εδάφη και άρση κυρώσεων με πόλεμο, τότε αυτό γίνεται προηγούμενο που μπορεί να επαναληφθεί και αλλού.
Επικίνδυνο προηγούμενο για το διεθνές δίκαιο
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ έχει ήδη ξεκαθαρίσει από το 2022 ότι οι προσαρτήσεις ουκρανικών εδαφών από τη Ρωσία παραβιάζουν κατάφωρα τον Χάρτη του ΟΗΕ, ακριβώς επειδή έγιναν με χρήση βίας. Το σχέδιο 28 σημείων δεν αναιρεί αυτή τη διαπίστωση. Απλώς την παρακάμπτει στην πράξη. Ο καθένας αντιλαμβάνεται τί μπορεί να σημαίνει αυτό και για την Κύπρο.
Αν αντί για αποκατάσταση των συνόρων επιλέγεται η επικύρωση του αποτελέσματος της εισβολής, τότε το μήνυμα προς κάθε επίδοξο εισβολέα είναι σαφές. Αρκεί να αντέξει τις κυρώσεις για μερικά χρόνια και να κρατήσει το έδαφος με τα όπλα, για να συζητήσει αργότερα μια «ειρήνη» που θα του δίνει αυτά που πέτυχε με χρήση βίας.
Επιπλέον, η πρόβλεψη για γενική αμνηστία σε «εγκλήματα που συνδέονται με τον πόλεμο» απειλεί να ακυρώσει στην πράξη την προοπτική ειδικού διεθνούς μηχανισμού λογοδοσίας για το έγκλημα της επίθεσης και για τα εγκλήματα πολέμου που ήδη ερευνώνται. Χωρίς δικαιοσύνη όμως, η ειρήνη δύσκολα γίνεται αποδεκτή από μια κοινωνία που μετρά πάνω από ένα εκατομμύριο νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες ανάπηρους και τραυματίες.
Μια τέτοια «ειρήνη» φέρνει σκληρότερο πόλεμο
Η εμπειρία από τις Συμφωνίες του Μονάχου το 1938 και από πιο πρόσφατα παραδείγματα, όπως οι Συμφωνίες του Μινσκ, δείχνει ότι ο κατευνασμός συχνά δεν σταματά τον επιτιθέμενο. Τον ενθαρρύνει να επιστρέψει, όταν ο συσχετισμός δυνάμεων γίνει ακόμη πιο ευνοϊκός.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, η εικόνα είναι ακόμη πιο ανησυχητική. Το σχέδιο αφήνει τη Ρωσία με περισσότερα εδάφη, καλύτερη γεωπολιτική θέση, προοπτική οικονομικής επανένταξης και νέα κανάλια συνεργασίας με τις Ηνωμένες Πολιτείες. Η Ουκρανία μένει με λιγότερο στρατό, λιγότερα όπλα, μόνιμη ουδετερότητα και μια κοινωνία που θα αισθάνεται ότι προδόθηκε μετά από τεράστιες θυσίες.
Σε αυτό προστίθεται η ευρωπαϊκή ανησυχία. Αν μια τόσο ωμή παραβίαση του διεθνούς δικαίου κλείσει με ένα «πακέτο» επενδύσεων και υποσχέσεις μη επιθετικότητας, τότε το μοντέλο ασφάλειας που είχε χτιστεί στην Ευρώπη μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο δέχεται καίριο πλήγμα. Δεν θα είναι απλώς η Ουκρανία πιο ευάλωτη, αλλά θα είναι συνολικά η Ανατολική Ευρώπη εκτεθειμένη στη «λογική» της ρωσικής επιθετικότητας.
Με αυτά τα δεδομένα, η ειρήνη που περιγράφεται στο σχέδιο 28 σημείων δεν μοιάζει με τερματισμό ενός πολέμου, αλλά με αναβολή για τον επόμενο γύρο. Μια ειρήνη που νομιμοποιεί την κατάληψη εδαφών, ανταμείβει τον επιτιθέμενο και μετατρέπει τα ερείπια σε επενδυτικό προϊόν, είναι καταδικασμένη να οδηγήσει αργά ή γρήγορα σε νέο και σκληρότερο πόλεμο.
Το άρθρο Όταν η άδικη «ειρήνη» προετοιμάζει τον επόμενο πόλεμο στην Ουκρανία εμφανίστηκε πρώτα στο Cyprus Times.