Η Πανωραία Τσόλκα έχει ετοιμαστεί για ακόμη μία μέρα στο πανεπιστήμιο. Οι σημειώσεις, η τσάντα και το κινητό της είναι στη θέση τους. Κατεβαίνει με το ασανσέρ και την περιμένει το ειδικό βανάκι του ΕΚΠΑ που τη μεταφέρει καθημερινά στο Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, όπου παρακολουθεί το μεταπτυχιακό της.
Η διαδρομή αυτή, που για τους περισσότερους φοιτητές είναι ρουτίνα, για εκείνη περιλαμβάνει και το αμαξίδιό της. Η Πανωραία είναι μία από τους σχεδόν δύο χιλιάδες φοιτητές και φοιτήτριες με αναπηρία του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών, οι οποίοι στηρίζονται από τη Μονάδα Προσβασιμότητας του ιδρύματος.
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, η ίδια εξηγεί ότι η Μονάδα έχει αλλάξει την καθημερινότητά της. «Η εμπειρία μου έχει βελτιωθεί αισθητά χάρη στη Μονάδα. Είναι μια υπηρεσία που πραγματικά διευκολύνει την καθημερινότητα», σημειώνει.
Η Πανωραία κάνει χρήση της υπηρεσίας μεταφοράς, αλλά και της εθελοντικής υποστήριξης για σημειώσεις, ενώ έχει προσαρμοσμένο χρόνο στις εξετάσεις και στις εργασίες της. Παράλληλα, συμμετέχει στα αθλητικά προγράμματα για φοιτητές με αναπηρία, στο κολυμβητήριο και το πανεπιστημιακό γυμναστήριο, κάτι που, όπως λέει, την κάνει να αισθάνεται πιο ανεξάρτητη.
Εξατομικευμένες παρεμβάσεις και συνεργασία
Η Μονάδα Προσβασιμότητας του ΕΚΠΑ εξυπηρετεί περίπου 800 φοιτητές με αναπηρίες ή ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Σύμφωνα με τα στοιχεία, 225 φοιτητές αντιμετωπίζουν κινητικές δυσκολίες, 177 μαθησιακές, ενώ άλλοι έχουν προβλήματα όρασης ή ακοής.
«Το κάθε άτομο έχει τις δικές του δυνατότητες και αδυναμίες. Η αξιολόγηση και οι παρεμβάσεις είναι εξατομικευμένες», τονίζει η Νικολέττα Ιακωβίδου, καθηγήτρια Παιδικής Νεογνολογίας και πρόεδρος της Επιτροπής Ισότιμης Πρόσβασης του ΕΚΠΑ. Η ίδια επισημαίνει ότι η Μονάδα λειτουργεί ως αλυσίδα συνεργασίας ανάμεσα σε καθηγητές, διοικητικούς και φοιτητές, με κοινό στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης.
Η τεχνολογία στην υπηρεσία της ισότιμης πρόσβασης
Η Μονάδα Προσβασιμότητας ιδρύθηκε το 2006, ωστόσο οι πρώτες πρωτοβουλίες είχαν ξεκινήσει ήδη από το 1998, στο Εργαστήριο Φωνής και Προσβασιμότητας υπό τη διεύθυνση του καθηγητή Γιώργου Κουρουπέτρογλου. Όπως εξηγεί ο ίδιος, η πληροφορική αποτέλεσε κομβικό εργαλείο για τη βελτίωση της λειτουργικότητας των φοιτητών με αναπηρία.
«Η πληροφορική μπορεί να δώσει λύσεις εκεί που σταματά η Ιατρική. Ο τυφλός μπορεί να διαβάσει και να γράψει όχι με ιατρικές λύσεις, αλλά με εργαλεία πληροφορικής», αναφέρει χαρακτηριστικά.
Πρότυπο για τα πανεπιστήμια
Το μοντέλο λειτουργίας της Μονάδας του ΕΚΠΑ αποτέλεσε τη βάση για τις προβλέψεις του νόμου 4957/2022 σχετικά με τα άτομα με αναπηρία στην Ανώτατη Εκπαίδευση. Παράλληλα, έχει υιοθετηθεί από 26 πανεπιστήμια σε οκτώ χώρες και έχει προσφέρει τεχνογνωσία σε 14 ελληνικά ΑΕΙ, μεταξύ των οποίων και το Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών.
Η Μονάδα Ισότιμης Πρόσβασης του ΟΠΑ ιδρύθηκε το 2025 και ήδη παρέχει υπηρεσίες μεταφοράς και υποστήριξης φοιτητών. «Απομακρύνοντας τα εμπόδια σήμερα, καλλιεργούμε μια κουλτούρα ποικιλομορφίας και συμπερίληψης που ωφελεί το σύνολο της κοινωνίας», σημειώνει η αντιπρύτανης Ελεάννα Γαλανάκη.
Οι προκλήσεις της επόμενης μέρας
Παρά την πρόοδο, απομένουν προκλήσεις. Η συνέχιση της χρηματοδότησης και η εκπαίδευση του προσωπικού αποτελούν κρίσιμους παράγοντες για τη βιωσιμότητα των Μονάδων. «Η διατήρηση αυτών των δομών δεν είναι πολυτέλεια· είναι προϋπόθεση για ένα σύγχρονο δημόσιο πανεπιστήμιο», τονίζει η κα. Γαλανάκη.
Η κα. Ιακωβίδου υπενθυμίζει ότι η δράση των Μονάδων έχει όρια. «Ο ρόλος τους είναι να στρώσουν τον δρόμο μέσα στο πανεπιστήμιο. Για την ένταξη στην κοινωνία απαιτείται ισχυρή πολιτική βούληση», υπογραμμίζει.
Η νομοθετική εξέλιξη για την προσβασιμότητα στα ΑΕΙ
Η πρώτη αναφορά σε θέματα φοιτητών με αναπηρία στην ανώτατη εκπαίδευση έγινε το 2007 με τον νόμο 3549/2007. Ακολούθησαν οι νόμοι 4009/2011 και 4485/2017, που ενίσχυσαν τις προβλέψεις για ισότιμη μεταχείριση και πρόσβαση στα συγγράμματα.
Το 2022, ο νόμος 4957/2022 καθιέρωσε υποχρεωτικά τη λειτουργία Μονάδων Ισότιμης Πρόσβασης σε κάθε ΑΕΙ, καθώς και τη σύσταση Επιτροπών για την πρόσβαση ατόμων με αναπηρία. Οι Επιτροπές αυτές εισηγούνται πολιτικές και μέτρα για την πλήρη ένταξη των φοιτητών στην ακαδημαϊκή κοινότητα.