Ξεπερνούν τις 20.000 οι περιπτώσεις δυσμενών ιατρικών συμβάντων που έχουν αναφερθεί τα τελευταία 8 χρόνια στη χώρα μας, ενώ περισσότερες από 1.000 είναι οι υποθέσεις που έφτασαν στα δικαστήρια και έχουν τελεσιδικήσει. Το μεγαλύτερο μέρος αυτών δικαιώνει όσους προσέφυγαν ύστερα από κάποιο ιατρικό λάθος που προκάλεσε σε αυτούς ή σε οικείους τους σημαντική σωματική ή ψυχολογική βλάβη, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις το λάθος αυτό οδήγησε ακόμη και στον θάνατο.
Δεν πάει πολύς καιρός από τον θάνατο ασθενούς από λάθος μετάγγιση στο Τζάνειο, ενώ λάθος μετάγγιση καταγγέλθηκε και στο Γενικό Νοσοκομείο Ρεθύμνου σε ασθενή που νοσηλεύτηκε στη ΜΕΘ με τον υπουργό Υγείας να λέει ότι το έμαθε από την τηλεόραση…
Τον Σεπτέμβριο στην Ευρωκλινική χορηγήθηκε ποσότητα άλλης ομάδας αίματος σε ασθενή με αποτέλεσμα την παρέμβαση του εισαγγελέα, ενώ λίγες μέρες μετά έγινε γνωστή η είδηση ότι 28χρονη έγκυος έχασε τη ζωή της από αναφυλακτικό σοκ ύστερα από χορήγηση αντιβιοτικού. Επίσης, πρόσφατα, νοσηλεύτριες στο «Αττικόν» χορήγησαν λάθος φάρμακο σε ασθενή με αποτέλεσμα σοβαρή αλλεργική αντίδραση. Αυτά είναι μόνο μερικά από τα περιστατικά που κατέγραψαν τα ρεπορτάζ, αλλά λίγο – πολύ όλοι έχουμε ακούσει για κάποια περίπτωση ιατρικού λάθος στον κοινωνικό μας κύκλο που δεν πήρε δημοσιότητα.
«Δυσμενή συμβάντα», προσφυγές και ασφάλειες
Τα τελευταία περίπου 8 χρόνια στο Εργαστήριο Οικονομικών και Διοίκησης της Υγείας του Πανεπιστημίου Πειραιώς υπάρχει το Παρατηρητήριο Ασφάλειας του Ασθενούς. Εκεί, έχουν συλλεχθεί και αναλυθεί πάνω από 1.000 δικαστικές αποφάσεις που αφορούν τέτοια περιστατικά και περισσότερα από 20.000 «δυσμενή συμβάντα», όπως τα αναφέρει ο καθηγητής και διευθυντής του εργαστηρίου Αθανάσιος Βοζίκης. Περιστατικά δηλαδή που θα μπορούσαν να προκαλέσουν – ή έχουν προκαλέσει – βλάβη σε έναν ή περισσότερους ασθενείς κατά τη διάρκεια παροχής φροντίδας σε δημόσια ή ιδιωτικά θεραπευτήρια.
Τα ιατρικά λάθη στη χώρα μας ξεπερνούν τα 6.000 ετησίως! Φυσικά δεν είναι όλα το ίδιο σοβαρά και δεν παίρνουν όλα τον δρόμο της Δικαιοσύνης. Κάποια από αυτά μάλιστα αποκρύπτονται από τον ασθενή ή αποδίδονται σε φυσικό επακόλουθο της νόσου. Από την άλλη, οι ασθενείς δεν επιθυμούν να μπλέξουν σε δικαστικές περιπέτειες, με ό,τι αυτό συνεπάγεται.
Ωστόσο, η μέση αποζημίωση για τα περιστατικά που τελεσιδικούν αγγίζει τα 300.000 ευρώ σύμφωνα με μια παλαιότερη έρευνα του Πανεπιστημίου Πειραιά. Αυτός άλλωστε είναι και ένας λόγος που έχει οδηγήσει χιλιάδες γιατρούς να ασφαλίζονται για αστική ευθύνη, με κάποια ιδιωτικά θεραπευτήρια να το έχουν ως προϋπόθεση. Οι αποζημιώσεις που δίνονται ετησίως για ιατρικά λάθη είναι της τάξεως των δεκάδων εκατομμυρίων ευρώ ύστερα από δικαστικές αποφάσεις (από πενταετία και άνω) αλλά και εξωδίκως. Νομικοί που έχουν ασχοληθεί με τέτοιες υποθέσεις αναφέρουν μεταξύ άλλων και δυσκολίες στο να βρεθούν συνάδελφοι των καταγγελλόμενων γιατρών για να καταθέσουν ή να λειτουργήσουν ως πραγματογνώμονες.
Εξαντλημένο το υγειονομικό προσωπικό
Τα πρόσφατα αποτελέσματα της έρευνας του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας αποκάλυψαν ότι ένας στους τρεις γιατρούς και νοσηλευτές στην Ευρώπη πάσχει από κατάθλιψη και αυτό φαίνεται να «κλείνει το μάτι» σε ιατρικά λάθη. Περίπου οι μισοί δηλώνουν ότι σκέφτονται να αλλάξουν επάγγελμα. Η πρόσφατη έρευνα έρχεται να επιβεβαιώσει την πίεση που δέχεται το σύστημα υγείας όχι τόσο στις υλικοτεχνικές του υποδομές αλλά στο ανθρώπινο δυναμικό που το στελεχώνει.
Η πανδημία είναι δεδομένο ότι λειτούργησε επιβαρυντικά. Το χειροκρότημα στα μπαλκόνια μπορεί να ήταν μια συμβολική / επικοινωνιακή ηθική επιβράβευση, αλλά δεν μετριάζει την κούραση, τις εξαντλητικές εφημερίες, την ελλιπή εκπαίδευση, την υποστελέχωση και την πίεση των ανθρώπων που είναι επιφορτισμένοι με το κρίσιμο ζήτημα της υγείας μας.
Πιο συχνά λάθη με τη φαρμακευτική αγωγή
Η πιο πρόσφατη σχετική διατομεακή μελέτη που έχουμε για τη χώρα μας σε σχέση με το θέμα είναι εκείνη που δημοσιεύτηκε από ερευνητές των Πανεπιστημίων Πατρών, Θεσσαλίας και Ιωαννίνων στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό AIMS Public Health. Σε αυτήν την έρευνα συμμετείχαν 514 νοσηλευτές από 4 μεγάλα δημόσια νοσοκομεία σε Αθήνα, Πειραιά, Λάρισα και Θεσσαλονίκη. Τα ευρήματα της έρευνας είναι αποκαλυπτικά και ενδεικτικά της κατάστασης.
Στην ανώνυμη έρευνα το 64,4% παραδέχτηκε ότι είχε κάνει λάθος στη χορήγηση φαρμάκου τον τελευταίο χρόνο. Από αυτούς, το 62,1% δεν ανέφερε ποτέ αυτό το λάθος γιατί φοβήθηκε πειθαρχικές και νομικές συνέπειες.
Από την ίδια έρευνα προέκυψε ότι τα πιο συχνά λάθη είχαν να κάνουν με λάθος φαρμακευτική αγωγή ενώ περίπου το 30% συμφωνούσε πως τα περισσότερα σφάλματα γίνονται στις απογευματινές βάρδιες όταν το προσωπικό είναι λιγότερο και οι πράξεις εκτελούνται από προσωπικό χωρίς εμπειρία ή από βοηθούς χωρίς την απαιτούμενη εποπτεία.
Ακόμα μερικά ποσοστά δίνουν κάποιες από τις απαντήσεις για την έξαρση του φαινομένου των ιατρικών σφαλμάτων. Το 65% των νοσηλευτών δηλώνει ότι υφίσταται ψυχολογική χειραγώγηση (gaslighting) από ανωτέρους, το 66% εμφανίζει επαγγελματική εξουθένωση και το 50% σκέφτεται να αλλάξει επάγγελμα.
Πρωτοκαθεδρία ο τομέας της γυναικολογίας / μαιευτικής
Η ευθύνη για το ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό διακρίνεται σε 3 βασικές κατηγορίες: την αστική, κατά την οποία γίνονται απαιτητές χρηματικές αποζημιώσεις από το προσωπικό αλλά και από τις κλινικές πολλές φορές αν προκύπτει. Την ποινική, όπου μπορεί να επιβληθεί και ποινή φυλάκισης αν έχει τελεστεί κάποια πράξη που εμπίπτει στον ποινικό κώδικα. Την πειθαρχική που αφορά την άσκηση των εργασιών του καθηκόντων (π.χ. διαγραφή από τον ιατρικό σύλλογο).
Οι μεγάλες έρευνες της τελευταίας δεκαετίας δείχνουν ότι την πρωτοκαθεδρία στα σημαντικάιατρικά λάθη που οδηγούν πολίτες και γιατρούς στα δικαστήρια κατέχει ο τομέας της γυναικολογίας / μαιευτικής και ακολουθούν η γενική χειρουργική, η αναισθησιολογία, η επείγουσα ιατρική και η ακτινολογία.
Τα τελευταία χρόνια έχει μπει στο παιχνίδι και το κομμάτι της αισθητικής ιατρικής. Τα περισσότερα σφάλματα φαίνεται να γίνονται κυρίως στο στάδιο της διάγνωσης (συμπεριλαμβανομένης της καθυστερημένης διάγνωσης) και της θεραπείας.
Στην Ελλάδα δεν υπάρχει επίσημη καταγραφή
Τα λάθη γίνονται είτε στο στάδιο της πρόληψης, είτε της διάγνωσης, είτε της θεραπείας, είτε ακόμα και της αποκατάστασης. Στην Ελλάδα δεν υπάρχει κάποια επίσημη καταγραφή των υποθέσεων, γι’ αυτό το τελευταίο διάστημα ειδικοί από διάφορους κλάδους ζητούν όλο και πιο έντονα τη δημιουργία μιας πρότυπης διαδικασίας που να καταλήγει σε μια βάση δεδομένων παρακολούθησης λαθών με ευθύνη του Οργανισμού Διασφάλισης Ποιότητας στην Υγεία (ΟΔΙΠΥ).
Ωστόσο, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας δεν συμπεριλαμβάνει στη Διεθνή Ταξινόμηση των Ασθενειών (ICD) τα ιατρικά λάθη ως μια παθολογική κατάσταση που οδηγεί στον θάνατο, με αποτέλεσμα στα πιστοποιητικά θανάτου που εκδίδονται να μην αναφέρεται ποτέ ως αιτία θανάτου το ιατρικό λάθος.