Σε ένα χώρο απαιτητικό και με αρκετές προκλήσεις, οι γυναίκες που ακολουθούν ακαδημαϊκή καριέρα ή εντρυφούν σε επιστημονικούς κλάδους που παραδοσιακά ήταν ανδροκρατούμενοι, φαίνεται να αντιμετωπίζουν τα όποια εμπόδια με δυναμισμό και πίστη στις δυνατότητές τους, έχοντας ως εφόδια τη γνώση και τις ικανότητες που αποκομίζουν στην πορεία τους.
Γυναίκες της παλαιότερης και νεότερης γενιάς επιστημόνων στην Κύπρο, μιλούν στο ΚΥΠΕ, με αφορμή την Ημέρα της Γυναίκας, στις 8 Μαρτίου 2024, για τις δυσκολίες που καλούνται να διαχειριστούν, τις ευκαιρίες που κυνηγούν, την πρόσβαση σε στήριξη και δικαιώματα που διεκδικούν, καθώς και τη συνεργασία τους με τους άντρες συναδέλφους στον χώρο τους.
«Προσόν η ενσυναίσθηση, για την οποία διακρίνονται οι γυναίκες στις ιατρικές επιστήμες»
Οι γυναίκες έχουν ιδιαίτερη συμβολή στον χώρο των ιατρικών επιστημών, σύμφωνα με όσα ανέφερε στο ΚΥΠΕ η Ζωή Θεοδώρα Πανά, Επίκουρη Καθηγήτρια στο Ευρωπαϊκό Πανεπιστήμιο. Εξήγησε ότι οι γυναίκες διακρίνονται για την ενσυναίσθηση και ιατρική ηθική τους, σημειώνοντας ότι αυτά είναι σημαντικά χαρακτηριστικά σε ό,τι αφορά το πως αντιλαμβάνεται ένας επιστήμονας την ασθένεια και την κατάσταση στην οποία βρίσκεται ο ασθενής.
Πρόσθεσε, βέβαια, ότι οι γυναίκες έχουν εξαιρετικά σημαντικό ρόλο και στο ερευνητικό πεδίο. Εξήγησε ότι, κατά τον συντονισμό προγραμμάτων κλινικής έρευνας, όταν αναλαμβάνει ηγετικό ρόλο μία γυναίκα, υπάρχουν εξαιρετικά αποτελέσματα.
«Είμαι ευγνώμων για όσα έχω καταφέρει μέχρι στιγμής και που χαίρω εκτίμησης για τη δουλειά μου στον επιστημονικό χώρο, ανεξαρτήτως φύλου», ανέφερε η κ. Πανά, επισημαίνοντας ότι πολλές φορές, ιδίως σε χώρες της Μεσογείου, όπως είναι η Κύπρος και η Ελλάδα, μία γυναίκα χρειάζεται να δουλέψει διπλά για να εδραιωθεί στον επιστημονικό χώρο.
Αν και, όπως είπε, στις σημερινές κοινωνίες, τόσο στην Κύπρο όσο και διεθνώς, το κομμάτι της συμπερίληψης και της ισότητας, όχι μόνο στο θέμα του φύλου, είναι ιδιαίτερα σημαντικό, η ίδια έχει να καταθέσει ότι σε προσωπικό επίπεδο παρατήρησε συμπεριφορές που ήταν προϊόν διάκρισης. «Εάν μία γυναίκα επιστήμονας έχει υπομονή και επιμονή, πατά καλά στα πόδια της και προσπαθεί, θα δικαιωθεί αν δεν δώσει ιδιαίτερη σημασία σε αυτές τις συμπεριφορές», πρόσθεσε.
Σε ερώτηση αν από την εμπειρία της θεωρεί ότι υπάρχουν υποστηρικτικοί μηχανισμοί, ώστε να μπορούν οι γυναίκες να έχουν πρόσβαση σε απαιτητικούς χώρους, παράλληλα με άλλους απαιτητικούς ρόλους που μπορεί να έχουν στην οικογένειά τους, η κ. Πανά απάντησε ότι ιδίως στον μεσογειακό χώρο, στον οποίο εμπίπτει και η Κύπρος, υπάρχει περιθώριο βελτίωσης σε ό,τι αφορά δομές στήριξης.
«Αν και η γυναίκα είναι πολυπράγμων από τη φύση της και μπορεί να διεκπεραιώσει παράλληλα πολλούς τομείς, η αλήθεια είναι ότι ο καθημερινός φόρτος είναι δύσκολο να τύχει διαχείρισης χωρίς υποστήριξη», σημείωσε.
Σε ερώτηση για το πως βλέπει τη νέα γενιά επιστημόνων, ως διδάσκουσα στο Πανεπιστήμιο, η κ. Πανά ανέφερε ότι το φυσικό και υγιές είναι κάθε γενιά να εξελίσσεται, ανεξαρτήτως φύλου, και να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα της ιατρικής επιστήμης. Πρόσθεσε, επίσης, ότι με τη χρήση νέων ιατροτεχνολογικών προϊόντων, θα είναι πιο εύκολο για τη γυναίκα να ασκήσει ιατρικά επαγγέλματα, που στο παρελθόν ήταν ανδροκρατούμενα.
«Η νέα γενιά θέλω να πιστεύω ότι θα είναι πιο απελευθερωμένη από τα στεγανά που βιώσαμε τις προηγούμενες δεκαετίες», κατέληξε, υπογραμμίζοντας ότι είναι σημαντικός ο ρόλος του εκπαιδευτή ως μέντορα, ώστε τα παιδιά από μικρή ηλικία να εξοικειωθούν με την έννοια της συμπερίληψης και των ίσων ευκαιριών.
«Υπάρχουν προκλήσεις, αλλά υπάρχουν και μηχανισμοί υποστήριξης»
Η Θεοδώρα Κρασιά – Χριστοφόρου, Καθηγήτρια στο Τμήμα Μηχανικών Μηχανολογίας και Κατασκευαστικής, ανέφερε στο ΚΥΠΕ ότι υπάρχουν προκλήσεις, αλλά υπάρχουν και μηχανισμοί που υποστηρίζουν την ενσωμάτωση των γυναικών στη διδασκαλία, στην έρευνα και στην καινοτομία.
Συγκεκριμένα, ανέφερε ότι το Πανεπιστήμιο Κύπρου, μέσω του Γραφείου Πολυμορφίας, Ισότητας και Ενσωμάτωσης, εφαρμόζει σχέδιο ισότητας φύλου για την περίοδο 2022-2025, ώστε να συμβάλει στην υπερπήδηση εμποδίων σε ό,τι αφορά τη διάσταση του φύλου.
Η κ. Κρασιά – Χριστοφόρου εξήγησε ότι υπάρχει στήριξη στην πρόσβαση των γυναικών σε ερευνητικά προγράμματα. Σημείωσε ότι σε πολλές προσκλήσεις για ερευνητικά προγράμματα, αναφέρεται ρητά ότι ενδείκνυται η συμμετοχή των γυναικών σε αυτά και θεωρείται πλεονέκτημα να αναλαμβάνει γυναίκα τον συντονισμό των προγραμμάτων. Πρόσθεσε, επίσης, ότι οι γυναίκες στην Πολυτεχνική Σχολή στην οποία βρίσκεται αναλαμβάνουν και ισχυρό διοικητικό έργο ενώ και στη θέση του κοσμήτορα βρίσκεται γυναίκα.
Οι προκλήσεις που καλείται να διαχειριστεί μία γυναίκα ακαδημαϊκός, όπως είπε, αφορούν στην ισορροπία έρευνας και διδασκαλίας, παράλληλα με οικογενειακό και προσωπικό χρόνο, πράγμα που συνήθως συνεπάγεται την επέκταση του εργάσιμου χρόνου.
Σε ερώτηση για την εικόνα που παρουσιάζει σήμερα το Τμήμα Μηχανολόγων στο οποίο διδάσκει, απάντησε ότι τα στατιστικά δείχνουν ότι περίπου 70% των φοιτητών είναι άντρες και 30% γυναίκες, αλλά σημείωσε ότι αυτό κυμαίνεται ανά χρονιά και έχει υπάρξει και έτος με ποσοστά 60%-40% αντίστοιχα. Πρόσθεσε ακόμα ότι υπάρχουν εξαιρετικές περιπτώσεις φοιτητριών που μετά διακρίνονται στη συνέχεια σε σπουδές στο εξωτερικό.
«Στην Κύπρο πολλές φορές υπάρχει το αίσθημα ότι είσαι αόρατη»
Μεταφέροντας την εμπειρία της ως μηχανικός πεδίου, η Ξένια Λοϊζίδου, Πολιτικός Μηχανικός η οποία συμμετέχει και σε αρκετά συμβούλια οργανισμών και φορέων στην Κύπρο, ανέφερε στο ΚΥΠΕ ότι πολλές φορές στα συμβούλια αυτά «υπάρχει το αίσθημα ότι είσαι αόρατη».
Από τις σπουδές της στο Μετσόβειο Πολυτεχνείο τη δεκαετία του 1980, όταν οι γυναίκες φοιτήτριες ήταν λιγότερες από το 10% του συνόλου, ανέφερε ότι η ίδια φέρει θετική εμπειρία.
Από τη δουλειά της στο πεδίο, είπε, έχει αντιμετωπίσει υποτιμητικές συμπεριφορές. Διευκρίνισε, πάντως, ότι δεν είχε δεχθεί διάκριση από άντρες συναδέλφους της, αλλά μάλλον από εργάτες και εργολάβους σε εργοτάξια, καθώς και από άντρες μέλη σε Συμβούλια οργανισμών. Ανέφερε σχετικά ότι είχε βρεθεί αντιμέτωπη με περιπτώσεις όπου, αφού τοποθετήθηκε ενώπιον ενός Συμβουλίου, κάποιος άντρας επανέλαβε ακολούθως τη θέση που είχε ήδη διατυπώσει η ίδια, και έλαβε εκείνος τα εύσημα. Αυτό, είπε, είναι κάτι που «συμβαίνει συστηματικά».
Η κ. Λοϊζίδου σημείωσε, ακόμα, ότι οι δυσκολίες που υπάρχουν στο πεδίο μπορεί να είναι και ένας λόγος που, ενώ στις σχολές μηχανικών οι φοιτήτριες σήμερα είναι οι περισσότερες από τους μισούς φοιτητές, οι γυναίκες που μένουν τελικά στο επάγγελμα είναι και πάλι λιγότερες από το 10%.
Σε αντίθεση με το κλίμα που επικρατεί στην Κύπρο και ευρύτερα στον μεσογειακό χώρο, η κ. Λοϊζίδου είπε είναι πολύ πιο μικρές οι διακρίσεις σε χώρες της κεντρικής και βόρειας Ευρώπης. «Μία γυναίκα μηχανικός στην Ευρώπη αντιμετωπίζεται με θαυμασμό και δέος», ανέφερε.
«Με στενοχωρεί που στην πατρίδα μου δεν εισακούγεται η άποψή μου, για την οποία χρυσοπληρώνομαι στο εξωτερικό», πρόσθεσε, ενώ επεσήμανε πως ακόμα και σε εκδηλώσεις όπου καλείται ως ομιλήτρια, ενώ στο πρόγραμμα οι άντρες συνάδελφοί της δηλώνονται με το πρόσημο Δρ., αυτό δεν εφαρμόζεται για την ίδια.
Ερωτηθείσα για το πως μπορεί να ενδυναμωθεί μία γυναίκα για να ανταπεξέλθει στο περιβάλλον αυτό, η κ. Λοϊζίδου απάντησε ότι είναι σημαντικό να είναι προετοιμασμένη να δώσει τη μάχη της αποδοχής, επισημαίνοντας ότι «υπάρχει ένα κομματικό και ανδροκρατούμενο κατεστημένο, που δημιουργεί εμπόδια στο να μεταβεί η Κύπρος σε μία κοινωνία ισότιμη».
Ανέφερε, τέλος, ότι πλέον έχουμε περάσει σε δεύτερης γενιάς διάκριση φύλου, όπου μπορεί να μην εκφράζεται ρητά η παραγνώριση προς τις γυναίκες, αλλά αντίθετα να δηλώνεται με ευγενικό τρόπο.
«Έχουν γίνει βήματα αλλά υπάρχει ακόμα δρόμος να διανύσουμε»
Η Ευφροσύνη Ριζοπούλου – Ηγουμενίδου, μία από τις δύο γυναίκες μέλη της Κυπριακής Ακαδημίας Επιστημών, Γραμμάτων και Τεχνών, μετά από μία μακρά και «πολυκύμαντη ζωή στην επιστήμη», όπως η ίδια ανέφερε στο ΚΥΠΕ, πιστεύει πολύ στη συνεργασία σε κάθε χώρο εργασίας, τόσο μεταξύ αντρών και γυναικών, όσο και μεταξύ των γυναικών.
Η κ. Ριζοπούλου – Ηγουμενίδου, έχοντας εργαστεί κατά τη δεκαετία του 1980 στο Τμήμα Αρχαιοτήτων, διετέλεσε καθηγήτρια Λαϊκής Τέχνης και Αρχιτεκτονικής στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου και από το 2015 είναι Επίκουρη Καθηγήτρια στο Ινστιτούτο Κύπρου. Όπως ανέφερε στο ΚΥΠΕ, μέσα στα χρόνια δεν είχε εντοπίσει ποτέ διάκριση φύλου στην πορεία της.
Αλληλοεπιδρώντας πάντα με άντρες στο εργασιακό περιβάλλον που βρισκόταν, δεν είχε προβλήματα, όπως είπε, καθώς θεωρούσε ότι από την αρχή έπρεπε να εξηγούνται τα όρια και οι αρμοδιότητες του καθενός και να φεύγουν ανταγωνισμοί από το τραπέζι, τόσο μεταξύ αντρών και γυναικών, όσο και μεταξύ των γυναικών συναδέλφων.
Αναφερθείσα στην παρουσία των γυναικών στο Τμήμα Αρχαιολογίας, από το οποίο προέρχεται, σημείωσε ότι ήταν πάντα πολύ δυναμική και ότι άνοιγαν δρόμους και χάρασσαν με στιβαρό τρόπο τη δική τους πορεία. Επισημαίνοντας ότι τα τελευταία χρόνια η Αρχαιολογία ως επιστήμη διασυνδέεται όλο και περισσότερο με την τεχνολογία, υπογράμμισε και πάλι την ανάγκη να υπάρχει συνεργασία μεταξύ επιστημόνων όλων των κλάδων και φύλων.
Σε ερώτηση αν οι γυναίκες ακαδημαϊκοί αντιμετωπίζουν δυσκολίες, έχοντας διπλούς και τριπλούς ρόλους ως νοικοκυρές και μητέρες, η ίδια απάντησε ότι, ακριβώς επειδή απαιτείται χρόνος για έρευνα, οι γυναίκες των επιστημών αντιμετωπίζουν διαφορετικά και το θέμα του νοικοκυριού, επιστρατεύοντας βοήθεια και από τους συζύγους, αλλά και επαγγελματική βοήθεια.
Σημείωσε, όμως, ότι η γυναίκα που βρίσκεται στον ακαδημαϊκό χώρο μπορεί να θεωρείται κατά κάποιο τρόπο και προνομιούχα, αφού έχει ευκαιρίες για καλύτερες απολαβές. Αντίθετα, η γυναίκα από χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα αντιμετωπίζει περισσότερες δυσκολίες.
Η κ. Ριζοπούλου – Ηγουμενίδου αναφέρθηκε, ακόμα, στον ρόλο που διαδραμάτισαν οι γυναίκες των επιστημών στην Κύπρο από τη δεκαετία του 1980, όταν γίνονταν επαφές μεταξύ Ε/κ και Τ/κ γυναικών επιστημόνων με πρωτοβουλία του Συνδέσμου Γυναικών Επιστημόνων, συζητώντας και θέματα εργασιακά, σε περιόδους που ήταν εμφανέστατες οι αδικίες, όπως είπε.
Καταλήγοντας, είπε ότι έχουν γίνει βήματα στην αντιμετώπιση των διακρίσεων στη βάση φύλου, αλλά επειδή είναι θέμα σημείου εκκίνησης, υπάρχει ακόμα δρόμος να διανύσουμε, επισημαίνοντας ότι «ένας από τους βασικούς τρόπους αντιμετώπισης των προβλημάτων, είναι να βγαίνουν τα στραβά και τα άδικα στο φως».
Πηγή: ΚΥΠΕ
